Τη συναντώ πρωί σε ένα καφέ στην Αγία Παρασκευή. Η Ναταλία Τσαλίκη φτάνει στο ραντεβού μας χωρίς ίχνος μακιγιάζ, με ένα πρόσωπο που ακτινοβολεί βαθιά εσωτερική ηρεμία και ομορφιά. Μοιάζει χαρούμενη. Ομολογεί ότι είναι. Εφέτος συναντά το έργο του γάλλου θεατρικού συγγραφέα Ερίκ-Εμανουέλ Σμιτ «Μικρά συζυγικά εγκλήματα», σε σκηνοθεσία Σωτήρη Τσαφούλια, στο θέατρο Μικρό Ανεσις. Είναι η Λίζα, μια γυναίκα παντρεμένη με τον Ζιλ – τον υποδύεται ο Αρης Λεμπεσόπουλος. Οταν εκείνος ως συνέπεια μιας πτώσης θα πάθει αμνησία, η Λίζα αναλαμβάνει να επαναφέρει τη μνήμη του σε σχέση με τον εαυτό του, αλλά και τον ίδιο τους τον δεσμό. Θα του πει όμως σε όλα αλήθεια;
Η Ναταλία Τσαλίκη είχε διαβάσει για πρώτη φορά αυτό το έργο πριν από αρκετά χρόνια. «Μάλιστα τότε αναρωτιόμουν γιατί δεν είχε ακόμη ανέβει στην Ελλάδα» θυμάται. Και τελικά το πλήρωμα του χρόνου ήρθε και όλα ξεκίνησαν όταν πριν από μερικούς μήνες ο Σωτήρης Τσαφούλιας τής ζήτησε να συνεργαστούν. «Αρχίσαμε να ψάχνουμε διάφορα έργα και τότε το θυμήθηκα». Και εδώ έρχονται οι συμπτώσεις της ζωής. Γιατί μετά τις «Αινιγματικές παραλλαγές» (παρουσιάζονται εφέτος στο Θέατρο Βεάκη) και τον «Επισκέπτη» (συνεχίζει την πορεία του στο Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης), τα «Μικρά συζυγικά εγκλήματα» είναι το τρίτο έργο του Σμιτ που ο Σωτήρης Τσαφούλιας ανεβάζει στην τρίτη σκηνοθεσία του για το θέατρο. «Το αστείο της υπόθεσης είναι ότι όταν του πρότεινα αυτό το έργο δεν είχα συνειδητοποιήσει πως ο Σμιτ είναι ο συγγραφέας του» αναφέρει η Ναταλία Τσαλίκη.
Ο πυρήνας της οικογένειας
Η ίδια μιλάει λοιπόν για ένα κείμενο με ιδιαίτερο χιούμορ που συμβαδίζει ταυτόχρονα με μια νουάρ ατμόσφαιρα. «Ο Σμιτ, όπως και σε άλλα έργα του, μιλάει για όλα αυτά τα πράγματα που συνήθως οι άνθρωποι κρύβουμε κάτω από το χαλί. Μιλάει για τον πυρήνα της οικογένειας, για ένα ζευγάρι, έναν άντρα και μια γυναίκα. Εκείνος προσπαθεί να θυμηθεί ποιος είναι και η γυναίκα του να του θυμίσει ποια είναι η σχέση τους» αναφέρει.
«Η ηρωίδα σας πάντως ίσως τελικά να μην είναι και τόσο αθώα» παρατηρώ. «Κανείς δεν είναι αθώος» απαντά. «Αυτή είναι και η γοητεία του ανθρώπου. Η ψυχοσύνθεσή μας κουβαλά φως αλλά και πολύ σκοτάδι. Ετσι και η ηρωίδα μου είναι μια γυναίκα με τις αδυναμίες της, τις ανασφάλειές της. Δεν θέλω να προδώσω παραπάνω την υπόθεση. Το σημαντικό για μένα είναι ότι θεατές που την είδαν μάς είπαν ότι η παράσταση έγινε αφορμή για να συζητήσουν τη δική τους σχέση. Οχι σε επίπεδο ψυχανάλυσης, αλλά σε επίπεδο μετακίνησης. Αυτό δεν κάνει η τέχνη; Σε μετακινεί, εάν φυσικά έχεις και εσύ τη διάθεση να το κάνεις. Σου προσφέρει την ευκαιρία να σκύψεις μέσα σου, να ρίξεις λίγο φως».
Τα προσωπικά στοιχήματα
Η Ναταλία Τσαλίκη μοιάζει να είναι μια ηθοποιός που δεν επαναπαύτηκε ποτέ στις ευκολίες της, ενώ περιδιαβαίνει ανάμεσα στις διαφορετικές σπουδαίες ηρωίδες της, όπως τη Δεσποινίδα Τζούλια, τη Γουίνι από τις «Ευτυχισμένες μέρες» ή την κυρία Αλβινγκ από τους «Βρικόλακες». «Είναι αλήθεια ότι μέχρι και πριν από μερικά χρόνια ακόμη αναρωτιόσασταν εάν κάνετε για το επάγγελμα της ηθοποιού;» τη ρωτώ. «Μα ακόμη αναρωτιέμαι» απαντά. «Γιατί σε όλα τα πράγματα οφείλουμε να κάνουμε επανεκκινήσεις. Να αναρωτιόμαστε καθημερινά «ποιοι είμαστε;», «φερόμαστε σωστά;». Πιστεύω ότι όταν ξεκινάς και θεωρείς τα πράγματα δεδομένα το επόμενο στάδιο θα είναι να φτάσεις στο τέλμα. Εμένα η φύση μου είναι ανήσυχη, θέλω να βρίσκομαι σε μια συνεχή αναζήτηση, ένα ψάξιμο. Οφείλω λοιπόν να προσδιορίζω τον εαυτό μου μέσα από ερωτήματα όπως «είμαι καλή στη δουλειά μου;» «πόσο φρέσκια, πόσο καινούργια δείχνω;» με την έννοια του εάν ο τρόπος που παίζω μπορεί να αφορά σήμερα έναν νεαρό θεατή» αναφέρει.
Ερμηνεύοντας όμως τον ίδιο ρόλο καθημερινά, λέγοντας τα ίδια λόγια, το θέατρο δεν μπορεί να γίνει και αυτό μια ρουτίνα; «Αυτή είναι η δυσκολία και γοητεία ταυτόχρονα της δουλειάς μας» απαντά. «Οτι κάθε ημέρα πρέπει να μην είσαι ψεύτης επάνω στη σκηνή, να μην επαναλαμβάνεσαι, να μην είσαι η φωτοτυπία της προηγούμενης παράστασης που έδωσες. Να αναζητάς το διαφορετικό. Μπορεί να είναι μια νέα έκφραση, ένα βλέμμα. Αρκεί να αναζητάς…».
«Μέσα από τη δυσκολία ωριμάζεις»
Υπήρξε στιγμή όμως που είπε «εγώ σήμερα δεν μπορώ να ανέβω στη σκηνή;». «Και να το πω, δεν μπορώ στην πράξη να το κάνω» αναφέρει. «H δουλειά μας απαιτεί να είμαστε παρόντες, να είμαστε στρατιώτες. Τώρα μάλιστα που μου το ρωτήσατε συνειδητοποιώ ότι τις καλύτερες παραστάσεις της ζωής μου τις έχω κάνει ούσα όχι και τόσο καλά. Το θέατρο ίσως λειτουργεί εκείνη τη στιγμή ψυχαναλυτικά. Συμβαίνει αυτό το μαγικό: μαζεύεις τα κομμάτια σου και βγαίνεις στη σκηνή να τα μοιραστείς. Πώς ένας άνθρωπος με κατάθλιψη περιμένει το ραντεβού του με τον γιατρό για να μοιραστεί το βάρος του και να απελευθερωθεί; Θυμάμαι η μητέρα μου είχε πεθάνει. Το πρωί έκανα την κηδεία της και το βράδυ έπαιξα στο θέατρο, και έκανα μάλιστα μία από τις καλύτερες παραστάσεις της ζωής μου. Ακούγεται σκληρό, αλλά αυτή είναι η δουλειά μας. Δεν μπορείς να παίζεις με τις ευκολίες σου. Μέσα από τη δυσκολία ωριμάζεις, προχωράς, νιώθεις περήφανη για σένα…».
Για εκείνη το θέατρο είναι φτιαγμένο από μαγικά υλικά. «Γι’ αυτό δεν πιστεύω πολύ στη θεωρητική ανάλυση των παραστάσεων» επισημαίνει. «Αυτό που συντελείται στη σκηνή είναι μαγεία. Είναι αυτό που συμβαίνει όταν αντίστοιχα διαβάζεις ένα ποίημα που αγαπάς, όταν ακούς τη μουσική που λατρεύεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις, πείτε μου, μπορείτε να περιγράψετε αυτό που νιώθετε με λέξεις; Δεν μπορείτε. Το ίδιο συμβαίνει και με μια παράσταση. Πραγματικά σήμερα πιστεύω ότι με όλη αυτή την αγριότητα που μας περιβάλλει, εάν δεν είχαμε την παρηγορία της τέχνης θα είχαμε καταστραφεί ως είδος, δεν θα είχαμε καν το κουράγιο να ξυπνάμε κάθε ημέρα».
«Aφορά όμως τελικά όλους η τέχνη;» τη ρωτώ. «Μα γεννιόμαστε καλλιτέχνες» απαντά. «Τα παιδιά είναι ποιητές, είναι μικροί μάγοι. Ενα παιδί μπορεί να σε βγάλει από την πραγματικότητα, να σε οδηγήσει σε έναν κόσμο γεμάτο συναισθήματα, αρκεί να έχεις το κουράγιο και τη διάθεση να παρασυρθείς. Δυστυχώς όμως αυτό που συμβαίνει μεγαλώνοντας στον άνθρωπο είναι ότι η καθημερινή βαρβαρότητα τον απομακρύνει από την πραγματική του φύση, μια φύση που μπορούμε να την ανακαλύψουμε ξανά μέσα από την επαφή μας με την τέχνη. Μπορεί να είναι ένας πίνακας ζωγραφικής, μια παράσταση, μια συναυλία. Γιατί τελικά τι είναι ένα έργο τέχνης; Ο καταλύτης για να επικοινωνήσουμε με τη βαθύτερη φύση μας που λησμονήσαμε».
«Μικρά συζυγικά εγκλήματα: Από Τετάρτη έως Κυριακή στο θέατρο Μικρό Ανεσις (Λεωφ. Κηφισίας 14, Αμπελόκηποι).
