Υπάρχει ακόμη ο μοντερνισμός;

«Η δικιά μας Ελένη» (Εκδοτική Αθηνών) του Κώστα Βούλγαρη είναι ένας ογκώδης τόμος κριτικών κειμένων για την ποίηση με ευρύ κέντρο αναφοράς, που εκκινεί από τις πρώτες μεταπολεμικές γενιές και φτάνει μέχρι τους ποιητές οι οποίοι έκαναν τα πρώτα τους βήματα στις δεκαετίες του 1970 και του 1980, έχοντας ξεπεράσει σήμερα τα εξήντα ή τα εβδομήντα τους χρόνια. Η δομή του βιβλίου είναι ασυνήθιστη. Εργασίες παλαιότερων ετών, βιβλιοκρισίες και μελέτες δημοσιευμένες στην εφημερίδα «Η Αυγή» και σε συλλογικούς τόμους ή εισηγήσεις σε λογοτεχνικές εκδηλώσεις και σε συνέδρια: όλα αυτά έχουν τώρα τοποθετηθεί σε μια ενιαία αφήγηση και είναι διανθισμένα από συνομιλίες με μια φίλη ακαδημαϊκής κατεύθυνσης ή ενισχυμένα με αυτούσιες αναφορές τρίτων (κριτικές, αλλά και ποιητικές), πάντοτε σχετικές με τα θέματα του Βούλγαρη.

Ο κριτικός δεν κρύβει τις ψηφίδες του, την επικαιρική καταγωγή και τον μερικό χαρακτήρα των κειμένων του, φιλοδοξεί, όμως, να τα εντάξει σε έναν κορμό με συμπαγή στόχο. Καταλαβαίνω ότι ο στόχος αυτός είναι η διερεύνηση της ανέλιξης των ποιητικών μορφών μέσα στον χρόνο και η εξέταση του βαθμού της καλλιτεχνικής τους επιτέλεσης, όπως υπαινίσσεται και το ποικιλοτρόπως μυθολογικό όνομα της Ελένης στον τίτλο. Αποκλείω την περίπτωση του γραμματολογικού σκοπού δεδομένου ότι ο Βούλγαρης δεν προκρίνει ένα σχήμα συστηματικής εποπτείας των ποιητών του, ούτε τους συγκρίνει ή τους συσχετίζει σε αναπεπταμένο φάσμα, επί τη βάσει εξαντλητικών εσωτερικών και εξωτερικών διαιρέσεων, είτε στο επίπεδο του θεματικού προσανατολισμού είτε στο πεδίο της εφαρμοσμένης τεχνοτροπίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο Βούλγαρης αποφεύγει τη χάραξη γενικών κατευθύνσεων ή την υιοθέτηση γενικών τοποθετήσεων, εδώ, όμως, το βιβλίο του μάλλον χωλαίνει ακριβώς λόγω της γενικότητάς του. Αν, επί παραδείγματι, το 1989 έχει κάποιο νόημα ως ορόσημο μιας ιστορικής περιόδου, με την έννοια πως η πτώση του Τείχους του Βερολίνου εγκαινιάζει τον τερματισμό της οποιασδήποτε βεβαιότητας στην εσωτερική και στη διεθνή πολιτική σκηνή, η πορεία της τέχνης, και ειδικότερα της ποίησης στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, δυσκολεύεται να αποκτήσει συστοιχία μαζί του, όπως με άλλη ευκαιρία δέχεται κι ο ίδιος ο Βούλγαρης.