Δύο από τις αρτιότερες πρόσφατες λογοτεχνικές επεξεργασίες όψεων του βίου του Καραϊσκάκη, Το μάγουλο της Παναγίας (εκδ. Αγρα) του Παντελή Μπουκάλα, «αυτοβιογραφική εικασία» εν είδει μονολόγου που φέρει το δυναμικό αποτύπωμα της γλώσσας της εποχής, και Πότε διάβολος, πότε άγγελος (εκδ. Μεταίχμιο) του Κώστα Ακρίβου, πολυφωνική αναπαράσταση που εμπερικλείει μαρτυρίες, έγγραφα, την επινοημένη ματιά του υπαρκτού αγωνιστή Μήτρου Αγραφιώτη, μακρινού προγόνου του συγγραφέα, και ακολουθεί τα ίχνη του απόηχου της φήμης του οπλαρχηγού ως σήμερα, εκδόθηκαν εντός του επετειακού 2021 και δείχνουν τη διαρκή παρουσία της εικόνας του. Σε ποια στοιχεία οφείλεται ενδεχομένως η γοητεία του Καραϊσκάκη ως αντικειμένου μυθοπλασίας;
«Γνωρίζουμε ελάχιστα για τον Καραϊσκάκη» συνοψίζει ο Δημήτρης Τζάκης. «Οι περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή του πριν το 1821 προέρχονται από άνισες μεταξύ τους προφορικές μαρτυρίες που καταγράφηκαν μετά τον θάνατό του και είναι ευάριθμες, αποσπασματικές και συχνά αντιφατικές, παραδείγματος χάρη, ποιος ήταν ο πατέρας του, πού γεννήθηκε, πού και με ποιους έζησε τα παιδικά του χρόνια, πότε έγινε κλέφτης. Ολα αυτά δημιουργούν προβλήματα και μεθοδολογικές δυσκολίες στην ιστορική έρευνα, αλλά ευνοούν τη μυθοπλαστική επεξεργασία της εικόνας του «γιου της καλογριάς» και μάλιστα σε εναλλακτικές αφηγηματικές εκδοχές, τόσο στο πεδίο της λογοτεχνίας όσο και της δημόσιας ιστορίας. Εξίσου καλή πρώτη ύλη μυθοπλασίας προσφέρει η τεθλασμένη και γεμάτη εντάσεις συμμετοχή του στην Επανάσταση, λόγου χάρη η σύγκρουση με τον Μαυροκορδάτο, η καταδίκη ως προδότη, η «μεταστροφή» και τα σπουδαία στρατιωτικά κατορθώματά του στα 1826-1827. Στη δημοφιλία του συμβάλλουν ασφαλώς και ορισμένες πλευρές του βίου του που, πολλαπλώς μεθερμηνευόμενες, άσκησαν και εξακολουθούν να ασκούν γοητεία, όπως η αθυροστομία του, η περίφημη Μαριώ, το ότι πολεμούσε και τελικά πέθανε στην πρώτη γραμμή της μάχης».
