Το τέλος των ευκολιών

Εννέα χρόνια μετά την έναρξη της «ελληνικής κρίσης», όπως ονομάζεται διεθνώς η οικονομική κρίση που άρχισε στη χώρα μας το 2010 και επηρέασε την κρίση στην ευρωζώνη, δεν έχει σταματήσει η συζήτηση για τα αίτιά της. Μία από τις αιτίες για αυτό είναι ότι για πολλά χρόνια κυριαρχούσαν εύπεπτες ερμηνείες της κρίσης πάνω στις οποίες χτίστηκαν πολιτικές, δημοσιογραφικές και επιστημονικές καριέρες.

Μεταξύ των δημοφιλέστερων τέτοιων ερμηνειών ήταν, πρώτον, ότι για την κρίση στην Ελλάδα ευθύνονται η Γερμανία και οι άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες, καθώς και η ίδια η ευρωζώνη. Κατά την ερμηνεία αυτή, κυριάρχησε η οικονομική εκμετάλλευση των πιο αδύναμων οικονομιών της ευρωζώνης από τις ισχυρότερες. Η ερμηνεία δεν εξηγεί γιατί άλλες αδύναμες οικονομίες δεν κατέρρευσαν πρώτες ούτε σε τόση έκταση όσο κατέρρευσε η Ελλάδα. Δεύτερον, λέγεται ότι για την κρίση ευθύνεται ο νεοφιλελευθερισμός που ως άλλος Μινώταυρος σχεδόν καταβρόχθισε το πειραματόζωο, την Ελλάδα. Βαριά προβλήματα πράγματι οφείλονται στον νεοφιλελευθερισμό, αλλά είναι αμφίβολο αν, προτού διαχυθεί παντού, πειραματίστηκε πρώτα με την ελληνική οικονομία. Αντίθετα με πολλές άλλες χώρες, η Ελλάδα ξεχωρίζει διεθνώς επειδή ακόμα και σήμερα και πάντως έως και το Δεύτερο Μνημόνιο (2012) ήταν η τελευταία ως προς την «πρόοδό» της όσον αφορά ιδιωτικοποιήσεις κρατικών επιχειρήσεων, ευελιξία εργασιακών σχέσεων, ιδιωτικές επενδύσεις στην ενέργεια, στην εκπαίδευση κ.ά. Και, τρίτον, πολλοί διακήρυσσαν ότι την κρίση την έφεραν τα μνημόνια. Είναι όμως απίθανο να μην έβλεπαν ότι η σαθρή οικονομική μεγέθυνση της Ελλάδας χωρίς αύξηση της απασχόλησης και η κατάρρευση των δημοσίων εσόδων, φαινόμενα γνωστά πριν από το 2010, δεν θα επέτρεπαν στην Ελλάδα να διασχίσει αβρόχοις ποσί τον χείμαρρο της παγκόσμιας κρίσης του 2008.