Το «Οχι» της ελπίδας

Τα λογοτεχνικά βιβλία που συνδέονται με τη σύγχρονη ταραχώδη πορεία της Λατινικής Αμερικής (με τις δικτατορίες στην Αργεντινή και στη Χιλή, κατά κύριο λόγο) και εξακολουθούν να μεταφράζονται στη γλώσσα μας, δεν είναι και λίγα. Ωστόσο, δίνουν ενίοτε την εντύπωση ότι είναι πολύ περισσότερα από όσα, πράγματι, είναι. Θα είχε μάλιστα ξεχωριστό ενδιαφέρον να μελετηθεί κάπως το φαινόμενο, από μια στατιστική έρευνα μέχρι κάποια συγκριτολογική ανάλυση. Η πιο προφανής εξήγηση, ως προς τις κοινωνικές αναλογίες, είναι ο ιστορικός παράγοντας, νωπός και τραυματικός. Μια άλλη εξήγηση, ως προς τις αισθητικές προτιμήσεις, θα μπορούσε να είναι η πολιτισμική οικειότητα, ένα ταίριασμα ίσως απροσδιόριστο, που συμπυκνώνεται από την παράξενη λέξη «ταμπεραμέντο». Εξήγηση αποτελεί, επιπροσθέτως, η ποιότητα ορισμένων συγγραφέων, προφανέστατα. Πέραν τούτων όμως; Υπάρχει κάτι άλλο; Σε κάθε περίπτωση πάντως, η θεματολογία των συγκεκριμένων λατινοαμερικανικών μυθιστορημάτων (διότι αυτά συγκροτούν την πλειονότητα των επιλογών) φαίνεται να έχει βαρύνουσα σημασία από μόνη της στη χώρα μας, τόσο για τους εκδότες όσο και για τους αναγνώστες. Σε αδρές (και καταχρηστικές ενδεχομένως) γραμμές, τα βιβλία αυτά ακτινογραφούν (είτε είναι προδήλως πολιτικά είτε όχι) την αυταρχική βία και τις επιπτώσεις της, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Επομένως η ατμόσφαιρά τους είναι (αναπόφευκτα) αποπνικτική, ακόμη και τις φορές που παρασυρόμαστε από την τεχνοτροπία ή το ύφος ενός λογοτέχνη (του Ρομπέρτο Μπολάνιο, φέρ’ ειπείν) και προς στιγμήν αφήνουμε τα υπόλοιπα συστατικά της εκάστοτε αφήγησης κατά μέρος. Λοιπόν, το μυθιστόρημα Οι μέρες του ουράνιου τόξου (Los dias del arcoiris, 2011) του Αντόνιο Σκάρμετα διαθέτει μια ιδιαιτερότητα, εμπίπτει και συγχρόνως δεν εμπίπτει ακριβώς σε όλα τα παραπάνω. Διότι, απλούστατα, ο 80χρονος σήμερα πεζογράφος αποτυπώνει μια ανατρεπτική στιγμή στη σύγχρονη ιστορία της πατρίδας του, κατά την οποία το φως καταπίνει το σκότος. Και η στιγμή αυτή είναι αληθινή, βγαλμένη αυτούσια από την πρόσφατη πραγματικότητα της Χιλής.