Το κομβικό 1919

Πριν από 100 χρόνια, στις 2 Μαΐου 1919 με το παλαιό ημερολόγιο, 15 Μαΐου με το νέο, ο ελληνικός στρατός αποβιβαζόταν στην αποβάθρα της Σμύρνης εν μέσω σημαιοστολισμών, καμπανοκρουσιών, πανηγυρισμών χιλιάδων μελών της ελληνικής κοινότητας και με τις ευλογίες του Μητροπολίτη Χρυσόστομου. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι η πρώτη χρονολογικά επέτειος της μικρασιατικής εμπλοκής δεν προξένησε έξαρση συζητήσεων στη δημόσια σφαίρα ή πύκνωση μελετών στην εκδοτική παραγωγή. Ενδειξη που επιβεβαιώνει το ότι στη συλλογική μνήμη καθοριστικό σημείο της δεκαετίας είναι η κατάληξη της εκστρατείας με την Καταστροφή του 1922 και τον ξεριζωμό 1.500.000 Ελλήνων: θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι η ιστορική ανασκόπηση της κρίσιμης αυτής για τη σύγχρονη Ελλάδα περιόδου αναβάλλεται για το 2022. Ωστόσο, το 1919 είναι μία από τις μείζονες χρονολογίες της εποχής με τις οποίες οφείλουμε να αναμετρηθούμε, αν θέλουμε να κατανοήσουμε τα όσα συνέβησαν απομακρυσμένοι από ερμηνείες που ενίοτε παραμένουν (ακόμη) ιδεολογικά φορτισμένες. Γι’ αυτό και είναι σημαντική η επισήμανση του Γιώργου Μικρούδη προς το τέλος του βιβλίου του «1919. Το μετέωρο βήμα στη Μικρασία» ότι ο αναστοχασμός της τροπής της ελληνικής εκστρατείας απαιτεί και την αναζήτηση ενός κομβικού σημείου: το 1919, το 1917 και η είσοδος της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1916 και η ουδετερότητα της χώρας θα πρέπει τελικά να υπερκερασθούν ως τέτοιες αφετηρίες, όπως παρατηρεί και ο ίδιος, από το 1914 και την έκρηξη του «Μεγάλου Πολέμου».