Το 1821 στο Διαδίκτυο και στον παγκόσμιο χάρτη

Η εκατονταετηρίδα της Ελληνικής Επανάστασης γιορτάστηκε μέσα στα ιδεολογικά φορτισμένα και γεμάτα προσμονή χρόνια της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Τα 150 χρόνια της συμπληρώθηκαν στην ταραγμένη εποχή της επτάχρονης δικτατορίας. Τα 200 χρόνια της, που συμπληρώνονται το 2021, σε έναν αιώνα που τόσο ριζικά διαφέρει από τον 20ό, ίσως είναι μια ευκαιρία η Ελληνική Επανάσταση και η εποχή της να αποτελέσουν αντικείμενο νηφάλιας και μεθοδικής ιστορικής μελέτης, όπως φάνηκε στη διάρκεια δύο συνεδρίων που πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα τις τελευταίες δεκαπέντε ημέρες, με αθρόα συμμετοχή καταξιωμένων και νέων ερευνητών, στο συνέδριο «Ψηφιακό Αρχείο 1821: Αρχειακά ερωτήματα, ερευνητικές προοπτικές, ψηφιακές προκλήσεις» που διεξήχθη στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ) και στο συνέδριο «1821 και Απομνημόνευμα. Ιστορική χρήση και ιστοριογραφική γνώση» που διοργάνωσε το Ιδρυμα της Βουλής των Ελλήνων (ΙΒΕ) και διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ).

Τρεις είναι οι βασικές κατευθύνσεις που φαίνεται να διαγράφονται σε ό,τι αφορά τη σύγχρονη έρευνα για το 1821: η τοποθέτηση της Επανάστασης σε ψηφιακό περιβάλλον, με ηλεκτρονικούς πόρους διαθέσιμους τόσο στους μελετητές όσο και σε εκπαιδευτικούς της μέσης εκπαίδευσης και στο ευρύ κοινό, η επιστροφή στη μελέτη των αρχείων, ειδικά πηγών που δεν έχουν ως τώρα μελετηθεί επαρκώς (π.χ. οθωμανικά αρχεία) και η επανερμηνεία του 1821 υπό το φως των νέων δεδομένων. Εδώ διαφάνηκαν ήδη δύο κυρίαρχες τάσεις: από τη μια, η πρόθεση μελέτης του ιστορικού υλικού όχι πλέον από την πολεμική ή ηρωική πλευρά του αλλά από την πλευρά της κοινωνικής ιστορίας, με τη μελέτη όψεων όπως η διατροφή στα χρόνια του Αγώνα, τα οικονομικά, οι ενδυμασίες, η διασκέδαση, οι σεξουαλικές σχέσεις, η θέση ανδρών και γυναικών στην επαναστατική κοινωνία, και, από την άλλη, η πρόθεση μελέτης της ιστορίας του 1821 με τα σύγχρονα θεωρητικά εργαλεία για τις αυτοκρατορίες, τις επαναστάσεις, τη μνήμη, την κινητικότητα πληθυσμών με στόχο την ένταξη της Ελληνικής Επανάστασης στο ευρύτερο σύνολο των επαναστάσεων όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά σε όλον τον κόσμο στη διάρκεια του 18ου και του 19ου αιώνα.