Τόσο στην ποίηση όσο και στην πεζογραφία του, ο Σταμάτης Πολενάκης φιλοτεχνεί έναν ιστορικό περίγυρο αρκούντως εξατομικευμένο, καθώς και προβεβλημένο σ’ ένα σύγχρονο πολιτικό περιβάλλον, καταλήγοντας έτσι στο χείλος ενός κοινωνικοπολιτικού βαράθρου εντός του οποίου αργοσαλεύουν η βία και ο διωγμός. Με το μυθιστόρημά του Η πάλη με τον Αγγελο (2016), ο Πολενάκης διανοίγει ποιητικά τον αφηγηματικό του χρόνο, συγκεράζοντας στο εσωτερικό του τα πιο διαφορετικά πρόσωπα και τις πιο διαφορετικές εποχές: από τον Σεργκέι Νετσάγεφ, τον Μιχαήλ Μπακούνιν, τον ρωσικό αναρχισμό, τη Μαρίνα Τσεβετάγεβα και τις δίκες της Μόσχας μέχρι τη δολοφονία του Τρότσκι στο Μεξικό, τη Συμφωνία της Γιάλτας, τη γενοκτονία των Αρμενίων, τον ελληνικό Εμφύλιο, την εξέγερση των χωρικών υπό τον Τόμας Μίντσερ στη Γερμανία των αρχών του 16ου αιώνα, τη Χιροσίμα και τον Ψυχρό Πόλεμο. Το κοινό στοιχείο που εγκαθίσταται στο υπέδαφος αυτού του κατά τα άλλα εξαιρετικά ετερογενούς υλικού είναι η επαγγελία της εκ των προτέρων χαμένης επανάστασης.
Με το πρόσφατο Birds in the night, το οποίο χαρακτηρίζεται «ποίηση», αλλά αποτελείται από μια σειρά ομόθεμων και ομόκεντρων σύντομων πεζών με ποιητική χροιά και ανάσα, ο Πολενάκης υφαίνει, όπως πάντοτε, ένα περίτεχνο διακειμενικό δίχτυ, που ξεκινάει από τον Βερλέν και τον Ρεμπό και φτάνει μέχρι τον Παπαδιαμάντη, τον Δάντη, τον Μπάιρον, τον Κόλεριτζ, τον Χέλντερλιν και τον Λοτρεαμόν, περνώντας στο μεταξύ μέσα από τον Ηράκλειτο, τον Ομηρο, τον Πλάτωνα και τον Ευριπίδη και αγγίζοντας την Αποκάλυψητου Ιωάννη. Το ιστορικό παλίμψηστο και το ιστορικό διακείμενο έχουν αντικαταστήσει τώρα ο αποκαλυψιακός και ο προφητικός λόγος και οι συγχορδίες μιας παρατεταμένης μουσικής νύχτας α λα Σοπέν, Ραβέλ ή Σατί. Ο Πολενάκης μοιάζει να επικεντρώνεται σε μια Διοτίμα η οποία αφιερώνεται στο πάθος του έρωτα και στην πλατωνική λατρεία για το ωραίο ως συνώνυμο του αληθινού. Προσοχή, όμως: τα ποιητικά του πεζά δεν αποτελούν δοκιμές ιδανισμού γιατί βουτούν και πάλι (όπως στην Πάλη με τον Αγγελο) στα αιματοβαμμένα νερά της Ιστορίας, ακόμα και αν η τελευταία έχει ηθελημένα ξεκοπεί από τις όποιες απτές παραπομπές. Κι αν οι απτές παραπομπές έχουν παραμεριστεί, παραμένουν (κι αυτό συνιστά ίσως το θεμελιωδέστερο χαρακτηριστικό του καινούργιου βιβλίου του Πολενάκη) ως αδήλωτος οδυνηρός περίγυρος και ως περιρρέουσα δραματική ατμόσφαιρα σε μια ήδη απορφανισμένη ποιητική πολιτεία, όπου θριαμβεύουν τα σύμβολα του λιμού, του αφανισμού και του θανάτου, σε ένα τοπίο το οποίο μέλλεται ούτως ή άλλως να γκρεμιστεί και να μη συγκρατήσει το παραμικρό στο διάβα του: «Αν και μας τύλιγε γοργά το σκοτάδι που ερχόταν πίσω απ’ τους λόφους, προφθάσαμε να βρούμε ο ένας τον άλλον. Μέσα από τον σπασμένο καθρέφτη είδα τα πορφυρά μαλλιά σου να κυματίζουν».
Περιεχόμενο για συνδρομητές
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου από tovima.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
