Τα «εξωτικά κορίτσια» της γλώσσας

Στο έξοχο δοκίμιό του με τίτλο «Λέξεις από τα ξένα. Η λειτουργία και η χρήση τους» (1959) ο κορυφαίος γερμανός φιλόσοφος, κοινωνιολόγος και μουσικολόγος Τέοντορ Αντόρνο (1903-1969) υπερασπίζεται τη χρήση των ξένων λέξεων με επιχειρήματα που απενοχοποιούν όσους νιώθουν τύψεις για την «αποπλάνηση» που συμβαίνει στην «εξωγαμία» της γλώσσας. Μας εκμυστηρεύεται ότι τα «εξωτικά» αυτά «κορίτσια» έκαναν τον ίδιο και τους νέους της γενιάς του να κοκκινίζουν σαν να πρόφεραν το όνομα κρυφής αγαπημένης. Στον αντίποδα αυτής της θέσης, ο Ιάπωνας Χότζι Τακαχάσι ένιωσε την ανάγκη το 2013, στα 71 του χρόνια, να υποβάλει μήνυση στο κρατικό τηλεοπτικό κανάλι Nippon Hoso Kyokai (ΝHK) της χώρας του, διεκδικώντας γενναία αποζημίωση για την ψυχική οδύνη που υφίσταται λόγω της υπερβολικής χρήσης ξένων λέξεων που δεν καταλαβαίνει, όπως «risuku» (risk) και «shisutemu» (system). Το υπουργείο Πολιτισμού παραδέχτηκε ότι η αυξανόμενη χρήση ξενισμών «αλλοιώνει την ομορφιά της παραδοσιακής ιαπωνικής γλώσσας και εμποδίζει την επικοινωνία ανάμεσα στην παλιά και τη νέα γενιά».

Οι πολιτισμικές και γλωσσικές επιρροές συνδέονται άρρηκτα με την ιστορική εξέλιξης της ανθρωπότητας. Η ελληνική γλώσσα έχει δανειστεί από την αρχή της εμφάνισής της απειράριθμες λέξεις, ιδίως από τις γλώσσες των λαών με τους οποίους ήρθε σε άμεση επικοινωνία ή, πολύ περισσότερο, των κατακτητών της. Επί αιώνες η αποδοχή ξένων λέξεων, ως προϊόν επαφής των γλωσσών, εθεωρείτο φυσιολογικό γεγονός. Από τον 18ο, κυρίως όμως από τον 19ο αιώνα, ξεκίνησε στην Ευρώπη απηνής διωγμός τους στο πλαίσιο της δημιουργίας του έθνους-κράτους που όφειλε να διατηρήσει τη φυλετική και γλωσσική του καθαρότητα. Οι Γερμανοί και οι Γάλλοι πρωτοστάτησαν σ’ αυτό το κίνημα, τα αποτελέσματα όμως των ενεργειών τους, όταν τα δει κανείς στην ιστορική τους διάσταση, υπήρξαν πενιχρά.