Συρτάκι και μετακριτική

Μετά το κεφάλαιο έξι ανοίγει μια αυτοαναφορική παρένθεση, οικεία τεχνική κι αυτή του Soloúp. Βλέπουμε τον ίδιο, στο παρόν, στο καφενείο που μας είναι γνωστό από τον Συλλέκτη, να διαβάζει τον «Ζορμπά» και να τον συζητά με μια νεαρή θαμώνα του καφενείου, όπως συνέβη και στη Μάχη της πλατείας. Η νεαρή λέει πως «Ο Καζαντζάκης μυρίζει ναφθαλίνη», «Ηταν τρομερός μισογύνης», «Ολες τις ηρωίδες του στο τέλος τις σκοτώνει». Η ενότητα έχει τον τίτλο «Συρτάκι» και ο Αντονι Κουίν κάνει, επιτέλους, την εμφάνισή του, σε πλάνα του Κακογιάννη. «Δεν θα μπορούσε να μην εμφανιστεί κάπου ο Κουίν», λέει γελώντας ο Soloúp, «όπως επίσης δεν μπορούσα να αγνοήσω και να μην ενσωματώσω την προοπτική του σημερινού αναγνώστη. Διάβασα κριτικές και σχόλια αναγνωστών στο Διαδίκτυο. Τα σχόλια που αναφέρω είναι πραγματικά, δεν τα επινόησα. Ηταν πρόκληση για μένα να σταθώ μακριά από τα κλισέ και κοντά στο πνεύμα του Καζαντζάκη, ήταν πρόκληση να τον δω μέσα στο πλαίσιο της εποχής του αλλά ταυτόχρονα ήταν πρόκληση και να προσπαθήσω να ερμηνεύσω τον Ζορμπά μέσα από μάτια ενός σύγχρονου αναγνώστη που διαβάζει το κείμενο από άλλη πολιτισμική αφετηρία. Δεν κάνουμε αρχαιολογία, επανασυστήνουμε ένα εμβληματικό έργο στο σύγχρονο κοινό, γι’ αυτό προτιμώ τον όρο «επαναφήγηση». Ο ZORMΠΑΣ βασίζεται στο πρωτότυπο αλλά ταυτόχρονα το κοιτάζει από την απόσταση των πολιτισμικών εξελίξεων των δεκαετιών που μεσολάβησαν από την έκδοσή του, σχολιάζοντας με τον τρόπο του και στερεότυπες αντιλήψεις τόσο για τον πρωταγωνιστικό χαρακτήρα όσο και για τον συγγραφέα Καζαντζάκη». Ετσι, ο χάρτινος Soloúp θα απαντήσει στη νεαρή συνδαιτυμόνα: «Αυτός τις σκοτώνει ή μήπως το πρόβλημα με τις γυναικοκτονίες είναι πολύ παλιό;». Και κάπου αλλού προσέχουμε: «Η γυναίκα είναι κάτι άλλο, αφεντικό. Της φέρουνται πολύ σκληρά, πολύ άδικα. Αν περνούσε από το χέρι μου, θα ‘βαζα άλλους νόμους για τον άντρα και άλλους για τη γυναίκα». Λόγια του Ζορμπά. Και αυθεντικά λόγια του Καζαντζάκη, που στην «επαναφήγηση» διαβάζονται πράγματι διαφορετικά.