Μια βασική παραδοχή της γλωσσολογίας συνοψίζεται στη διαπίστωση του κορυφαίου γλωσσολόγου του 20ού αιώνα Ρόμαν Γιάκομπσον ότι οι γλώσσες διαφέρουν όχι ως προς το τι μπορεί, αλλά ως προς το τι υποχρεώνεται να εκφράσει καθεμιά. Για παράδειγμα, στα ελληνικά, αν και μπορούμε, δεν είμαστε υποχρεωμένοι να δηλώσουμε με ακρίβεια τις τοπικές σχέσεις μέσω προθέσεων: είμαι στο χωριό, στην Αθήνα, στο νησί, το βιβλίο είναι στο τραπέζι κ.λπ., ενώ στα αγγλικά θα πρέπει οπωσδήποτε να χρησιμοποιήσουμε μία από τις προθέσεις at, in και on αντίστοιχα. Παρομοίως, σε λεξιλογικό επίπεδο δεν υποχρεωνόμαστε να δηλώσουμε αν τα δάχτυλα είναι των χεριών ή των ποδιών, ενώ στα αγγλικά πρέπει να επιλέξουμε ανάμεσα σε fingers και toes, ούτε να διευκρινίσουμε αν μιλάμε για την παλάμη και τα δάχτυλα ή το μπράτσο, αλλά μιλάμε γενικά για χέρι, ενώ στα αγγλικά κάνουμε λόγο υποχρεωτικά για hand ή arm. Αντίθετα, στα ελληνικά επιλέγουμε υποχρεωτικά ανάμεσα σε λαιμό και σβέρκο, ενώ στα αγγλικά μπορούμε να κάνουμε λόγο αδιαφοροποίητα για neck ή – για να μετακινηθούμε στο πεδίο της γαστρονομίας – πρέπει να επιλέξουμε ανάμεσα σε σοκολάτα και σοκολατάκι ή ανάμεσα σε κέικ, τούρτα και πάστα, ενώ στα αγγλικά αρκεί να πούμε chocolate και cake αντίστοιχα.
Υπάρχουν επομένως δομικές προτιμήσεις που επιβάλλουν τις λεξικές μας επιλογές, οι οποίες συνδυάζονται με κειμενικές συμβάσεις που υπαγορεύονται από την ιστορική εξέλιξη των διάφορων κειμενικών ειδών: για παράδειγμα και σε αντίθεση με την επιλογή πολλών μεταφραστών, στα ελληνικά χρησιμοποιούμε το ασύνδετο σχήμα για τη δήλωση της επίτασης (και κλαίει, κλαίει, κλαίει), ενώ στα αγγλικά προτιμάται η παράταξη (and he cries and he cries and he cries). Μέσω τέτοιων επαναλαμβανόμενων προτιμήσεων διαμορφώνεται ένας γενικός χαρακτήρας της γλώσσας προς σημασίες που εξαρτώνται περισσότερο από το περικείμενο ή προς εκείνες που είναι εν πολλοίς ανεξάρτητες από αυτό. Ετσι, στα ελληνικά, που μάλλον ανήκουν στις πρώτες, προτιμούμε να κάνουμε λόγο γενικά για παιδικό ποτήρι με χερούλια, αφήνοντας στον ακροατή ή αναγνώστη να εντοπίσει το ακριβές αντικείμενο αναφοράς, που μπορεί και να διαφέρει από περικείμενο σε περικείμενο (ποτήρια με ή χωρίς στόμιο κ.ά.), ενώ στα αγγλικά θα προτιμήσουμε μια εξειδικευμένη λέξη, όπως sippy cup, υποχρεώνοντας τον αναγνώστη να ξέρει ακριβώς τη σημασία της φράσης, η οποία όμως είναι σταθερή στα διάφορα περικείμενα.
Περιεχόμενο για συνδρομητές
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου από tovima.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
