Πένθη αποχωρισμού

Τα βιβλία του Μισέλ Φάις μοιάζουν, καθώς εξελίσσονται μέσα στον χρόνο, με αντικριστά κάτοπτρα: βλέπουν το ένα μέσα στο άλλο, είτε αντανακλώντας τη γενική πορεία της πεζογραφίας του είτε αποκαλύπτοντας τον πολλαπλασιασμό των ειδώλων τους. Με την πρόσφατη συλλογή διηγημάτων του Εξουθένωση (εκδ. Πατάκη) συμβαίνουν και τα δύο. Από τη μια πλευρά υπάρχει η αντανάκλαση ενός μεγάλου μέρους της διαδρομής που έχουν διαγράψει τα μυθιστορήματα και οι νουβέλες του, κυρίως όσων έχουν αυτοβιογραφική και ψυχαναλυτική απόληξη, και από την άλλη μεριά είναι ο αντικατοπτρισμός της προγενέστερης, μοναδικής μέχρι και την Εξουθένωση, συλλογής διηγημάτων του Από το ίδιο ποτήρι (1999). Ο συγγραφέας υιοθετούσε εκεί μια έκφραση εσωστρεφή και απολύτως δραματική στην εκφορά της, ενισχύοντάς την με ένα διάπυρο στοιχείο σαρκασμού και αυτοσαρκασμού. Αντί για τον έναν, διπλασιασμένο ή διχοτομημένο εαυτό, που θα πρωταγωνιστήσει στο εναρκτήριο βιβλίο του Φάις, τη μυθιστορηματική Αυτοβιογραφία ενός βιβλίου (1994), τη δράση στα διηγήματα της πρώτης συλλογής θα επωμιστούν πολλοί έκπτωτοι εαυτοί: ένας πληθυσμός μοναχικών, ημιπεριθωριακών και ψυχικά ή κοινωνικά ματαιωμένων υπάρξεων. Υπάρξεις που είναι σφραγισμένες με ένα εκ γενετής ή επίκτητο αρνητικό σημάδι ενόσω παλεύουν με τη δύσκολη, αν όχι και παρανοϊκή τους μοίρα. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, στο Από το ίδιο ποτήρι είναι σαν να παρακολουθούμε τη σπασμένη αλυσίδα επεισοδίων ενός πολυφωνικού και πολυπρόσωπου μυθιστορήματος, που ενοποιεί τους κατακερματισμένους εαυτούς του μέσα από μιαν αρχιτεκτονική του πένθους.

Στην Εξουθένωση το πένθος δεν είναι για τους ψυχικά ή κοινωνικά ματαιωμένους και για το ημιπεριθώριο, αλλά για την τύχη της συμβίωσης των ανθρώπων σε πλανητική κλίμακα (από την Ευρώπη και την Αμερική μέχρι τη Βραζιλία και τη Μαλαισία), και στον συμπεριληπτικό 21ο αιώνα. Ανεξάρτητα από κοινωνική τάξη, ψυχικό υπόβαθρο, φυλετικό ή εθνικό προσδιορισμό, ηλικία, φύλο και σεξουαλικό προσανατολισμό, οι ήρωες (γυναίκες και άνδρες, ετερόφυλοι και ομόφυλοι και – κυρίως – ετερόφυλα ζευγάρια) είναι πιασμένοι στη μέγγενη του χωρισμού: χωρισμού ο οποίος όντας ήδη συντελεσμένος ή και προ των θυρών, τσακίζει σώματα, καρδιές και απογόνους, εφόσον υπάρχουν.