Ο Γιώργος Γούσιας ή Βοντίτσος, διοικητής του Αρχηγείου Ρούμελης του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), διορισμένος από τον Νίκο Ζαχαριάδη, οδήγησε εν έτει 1948 έναν μεγάλο αριθμό ατάκτως επιστρατευμένων από τα Αγραφα και τη Θεσσαλία σε μια τυφλή, απολύτως καταστροφική πορεία με κατεύθυνση από τη Βράχα προς τη Μακεδονία και με σκοπό τη μεταφορά εφεδρειών. Τις δραματικότερες σελίδες για την τραγική μοίρα της Ταξιαρχίας Αόπλων Ρούμελης, που καταδιώχθηκε ανελέητα από τον Εθνικό Στρατό, έχει γράψει ο Δημήτρης Βλαντάς (υποστράτηγος του ΔΣΕ με αντιστράτηγο τον Γούσια) στο βιβλίο του Ημερολόγιο 1947-1949 (επιμ. Ν. Μαραντζίδης – Γ. Αντωνίου, εκδ. Εστίας, 2007), αλλά η μαρτυρία του έχει έντονα αμφισβητηθεί από κάποιους ιστορικούς ως γραμμένη εκ των υστέρων. Ενα από τα βασικά θέματα της πεζογραφίας του Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη, ο οποίος με το Χιόνι των Αγράφων ξεφεύγει εξαρχής από τους περιορισμούς της μαρτυρίας, είναι η αδυναμία της ελληνικής κοινωνίας να συνειδητοποιήσει τα πάθη του απώτερου παρελθόντος και των χαλασμένων ιδεών του. Γι’ αυτό και στρέφεται τώρα στο παρελθόν της Αριστεράς με ιστορίες τοποθετημένες στο πλαίσιο της Ταξιαρχίας Αόπλων Ρούμελης. Ιστορίες που εντάσσονται σε ένα μυθιστόρημα με ισάριθμους σπονδύλους, αλλά θα μπορούσαν κάλλιστα να λειτουργήσουν και ως σύνολο διηγημάτων με ομόκεντρο άξονα. Εκείνοι που πρωταγωνιστούν εδώ είναι ανώνυμα πρόσωπα της εμφυλιακής υπαίθρου, που βρέθηκαν στις τάξεις της Αριστεράς χωρίς να έχουν ασπαστεί ακριβώς την ιδεολογία της ή και δίχως καν να ξέρουν πώς συνέβη και πιάστηκαν στο ρεύμα της: ένας δεκαεξάχρονος που νοιάζεται μόνο για τους φονιάδες του πατέρα του, δύο πανάγαθοι ομοφυλόφιλοι, ένας δηλωσίας, μια νεαρή γυναίκα κυνηγημένη από το φάσμα της αιμομιξίας, δυο αδέλφια που ελπίζουν σε ένα ανεύρετο μέλλον, ένας μάγειρας που λατρεύει το ζωντανό του και ο ταξίαρχος του ΔΣΕ Γιώργος Γεωργιάδης. Ο Γεωργιάδης είναι πραγματικός δρων και γαζώθηκε από τους εκτελεστές του Γούσια επειδή αμφισβήτησε τις στρατιωτικές του ικανότητες. Και οι υπόλοιποι αφανείς ήρωες, ωστόσο, δεν θα έχουν καλύτερη τύχη και θα θαφτούν κάτω από το πυκνό χιόνι των άξενων βουνών (το χιόνι ως σύμβολο θανάτου και αφανισμού).
Στον καινούργιο γύρο για τον Εμφύλιο, τον οποίο έχουν ανοίξει ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 οι νεότεροι πεζογράφοι (όλοι γεννημένοι μετά τον τερματισμό του), στόχος δεν είναι η αναβίωση της παλαιάς σύγκρουσης, αλλά ένα είδος προσπάθειας για ίαση του πολύχρονου τραύματος. Ο Χατζημωυσιάδης γράφει ένα βιβλίο προχωρημένης ωριμότητας, που δεν αποτελεί σύνθεση των αριστερών και των δεξιών ευθυνών: είναι, αντίθετα, μαχαίρι στην καρδιά της Αριστεράς εκ των έσω. Τα δράματα των βουβών πρωταγωνιστών του (βουβοί με την έννοια ότι δεν διαθέτουν ιστορική φωνή), παραστημένα με χαμηλότονη και απαθή πλην συγκινησιακά φορτισμένη φωνή και βασισμένα στις επώδυνες προσωπικές τους μνήμες (συχνά τελείως άσχετες με τον Εμφύλιο) δεν είναι παρά η εξεικόνιση της αριστερής παθολογίας (αυταρχισμός, μονοκομματική αλήθεια, μίσος για τον άλλον σε οιαδήποτε εκδοχή του, ασύστατη ψευδολογία και συνωμοσιολογία, εγκληματικές επιλογές και ωμή ανθρωποφαγία) σε ένα επίπεδο το οποίο δεν συμμερίζεται κανέναν ιστορικό και ιδεολογικό μύθο. Χωρίς να συγχωνεύσει την αλήθεια της μιας πλευράς του Εμφυλίου με την αλήθεια της άλλης, ο Χατζημωυσιάδης ξαναπιάνει το τραύμα, αποφεύγοντας την ανάξεσή του αφού εκείνο που καταφέρνει είναι να υποδείξει μια από τις κοινές πηγές της εμπειρίας του Εμφυλίου, όπως μπορούμε να τη συλλάβουμε και να τη συναισθανθούμε σήμερα. Και δεν πρόκειται βεβαίως για το ότι η Δεξιά βασανίστηκε όσο και η Αριστερά και νice versa, αλλά για το ότι η αβασάνιστη ηγεσία της Αριστεράς βασάνισε πριν και πάνω απ’ όλα τους δικούς της ανθρώπους, πολλώ δε μάλλον αν οι άνθρωποι αυτοί ήταν (γιατί εκεί πρωτίστως εστιάζει ο συγγραφέας) οι πλέον αδύναμοι και παρεμποδισμένοι.
Περιεχόμενο για συνδρομητές
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου από tovima.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
