«Παίξε, Μαρίκα, σε βλέπω και γράφω»

^«Ημορφή της αναδύθηκε τα τελευταία χρόνια σταδιακά μέσα μου, με έναν ύπουλο τρόπο» μου λέει ο Σάκης Σερέφας στο τηλέφωνο. Ο λόγος για την ερμηνεύτρια του λαϊκού τραγουδιού Μαρίκα Νίνου, τον πρωταγωνιστικό χαρακτήρα στο νέο του βιβλίο Ανθρωπος Μαρίκα. Από τη Σμύρνη στην Κοκκινιά (εκδ. Μεταίχμιο, 2022). Γεννημένος το 1960, άκουγε πάντα τα τραγούδια της. Ανήκει, μου εξηγεί, σε μια γενιά που «σαββατόβραδο, μαθητής στο Λύκειο και μετά φοιτητής, σήμαινε ταβέρνα και ρετσίνα, και άρα Μπιθικώτσης, Μπέλλου, Περπινιάδης και φυσικά Τσιτσάνης και Νίνου και τις καθημερινές που πηγαίναμε στα μπαρ ακούγαμε Jethro Tull, τζαζ και Deep Purple. Αυτοί οι τόσο διαφορετικοί κόσμοι ήταν το μουσικό μας σύμπαν». Τα τελευταία χρόνια είχε αρχίσει να τον απασχολεί η σύντομη σαν πυροτέχνημα ζωή της Νίνου. «Ξεκινάει την καριέρα της μετά τα είκοσι πέντε της, εκτινάσσεται για μία δεκαετία σαν ένα εκτυφλωτικό και επιβλητικό μετέωρο στο μουσικό στερέωμα κι έπειτα από δέκα χρόνια καριέρας πεθαίνει σε ηλικία τριάντα πέντε ετών. Με μάγεψε αυτή η εκτίναξη, η σύντομη διάρκεια της ζωής της και η έλλειψη στοιχείων. Δεν έχουμε παρά μονάχα σπαράγματα, κάποιες φωτογραφίες, τα τραγούδια της, μερικά πλάνα στα οποία τραγουδάει στην ταβέρνα του «Τζίμη του Χοντρού» σε δύο ελληνικές ταινίες όπου βλέπουμε και την κίνησή της, επιστολές της που σώζονται από την ανιψιά της… Παρά τη λάμψη της, είναι απορίας άξιο που δεν έχουν βρεθεί συνεντεύξεις της στον «Θησαυρό» ή στο «Ρομάντσο» της εποχής. Θέλησα λοιπόν να πλάσω τη μορφή της και να της δώσω τη «φωνή» που δεν σώζεται πουθενά».

Εξηγεί πως δεν είχε σκοπό να γράψει βιογραφία. «Δεν θα μπορούσα, ακόμη κι αν το ήθελα. Τα στοιχεία για τη ζωή της είναι λίγα και αντιφατικά, ακόμη και τα βασικά στοιχεία, το πότε γεννήθηκε και πού γεννήθηκε, ποια ήταν η καταγωγή της». Εκείνος επέλεξε τις εκδοχές που εξυπηρετούσαν τη δημιουργική του φαντασία και βασίστηκε σε στοιχεία από το οικογενειακό περιβάλλον της Νίνου, πληροφορίες της ανιψιάς της. Παράλληλα, τον ενδιέφερε να αναδείξει «πόσο η ζωή και το έργο της συνδέονται με μια εποχή πυκνή σε γεγονότα-σταθμούς της νεοελληνικής Ιστορίας. Γεννιέται πάνω σε ένα καράβι όπου η μάνα της, Αρμένισσα, έρχεται πρόσφυγας από τη Σμύρνη στην Ελλάδα. Οπότε στο βιβλίο παρουσιάζεται η Μικρασιατική Καταστροφή από την πλευρά του αρμενικού στοιχείου που έχει κάποιες ιδιομορφίες. Εχουμε τις στιγματισμένες με πυρωμένα βελόνια στα χέρια Αρμένισσες που κατέληγαν σκλάβες στο παζάρι, μετά τη σφαγή του 1915, τις γυναίκες με τα λευκά γάντια στο βιβλίο. Ακολουθεί η μεταξική δικτατορία, η Κατοχή, ο Εμφύλιος, τα Σεπτεμβριανά του 1955 στην Κωνσταντινούπολη… Με όλα αυτά εφάπτεται η ζωή της Νίνου ή περνούν στα τραγούδια της». Οπως και όλες οι αλλαγές στην ελληνική κοινωνία. «Είμαι η γυναίκα η μοντέρνα που ψηφίζω» θα τραγουδήσει η Νίνου, εκφράζοντας, σε μουσική Απόστολου Καλδάρα και στίχους Κώστα Μάνεση, το δικαίωμα ψήφου στις Ελληνίδες στις αρχές της δεκαετίας του 1950.