Ωριμη, καθαρή γραφή

Εκδόσεις Κίχλη. 2018

σελ. 88, τιμή 8,90 ευρώ

Ο Βασίλης Παπάς δίνει στο βιβλίο του τον τίτλο Chiaroscuro – που τον δανείζεται από τη ζωγραφική – και προτάσσει ένα μότο από τον Γκαίτε: «Οπου υπάρχει πολύ φως, υπάρχει έντονη σκιά». Αλλά οι φωτοσκιάσεις του είναι εκφράσεις πραγματικής ζωής, βιωμάτων δικών του ή άλλων που τα οικειοποιείται με αφοπλιστική πειστικότητα.

Κάθε καλό ποίημα λέει και μια ιστορία, σύμφωνα με τον Μίλτο Σαχτούρη. Ολα σχεδόν τα ποιήματα του Βασίλη Παπά λένε κι αυτά μια ιστορία. Βασίζονται κατά κύριο λόγο σε μνημονικές ανακλήσεις μέσα από τις οποίες το παρελθόν μεταφέρεται στο παρόν και το μεταστοιχειώνει. Ο ποιητής άλλοτε παραπέμπει σε άμεσες εμπειρίες και άλλοτε ανασύρει σκιές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, του Εμφυλίου και της μετεμφυλιακής εποχής μέσα από τη φοβερή ανωνυμία του χρόνου. Και αυτές τη μια στιγμή φωτίζουν και την άλλη σκοτεινιάζουν το παρόν. Κτίσματα που γκρεμίστηκαν, αλλά το παρελθόν τους εξακολουθεί να τα στοιχειώνει (όπως στο Περικαλές της σελ. 51), γιατί «Τα κτίρια στη μνήμη μας / δύσκολα ζούνε χωριστά από το περιεχόμενό τους / που αγωνίζεται να διαχυθεί / κάποια στιγμή στο chiaroscuro που επιβάλλει η ζωή / ν’ αφήσει μόνο του το εξαγνισμένο κέλυφος στο χρόνο». Σκιές ανωνύμων, σκιές αγνώστων που τους συναντά τυχαία στα εγκαίνια μιας έκθεσης ζωγραφικής, όπως στο ποίημα Οι σκιές (σελ. 61), και αναρωτιέται στο τέλος: «Μα ποιοι είναι αυτοί, ποιο είναι το μέρος. / Γιατί άλλαξαν όλα ξαφνικά. / Εγώ σε έκθεση ζωγραφικής ξέρω ότι μπήκα / πώς έγινε και βρέθηκα μες στις σκιές του Αδη».

Η κοινωνία και κάτω από αυτήν το φυσικό και κοινωνικό τοπίο της Βόρειας Ελλάδας κυριαρχούν στο Chiaroscuro. Ο ποιητής άλλωστε κατάγεται από την Εδεσσα και ίσως αυτό να υπήρξε η αφορμή για ένα από τα καλύτερα ποιήματα της συλλογής, τον Μάγειρα (σελ. 15), αφορμή του οποίου υπήρξε ένα πραγματικό γεγονός: Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ο Χο Τσι Μινχ, όπως είπε σε συνέντευξη που παραχώρησε στον Σόλωνα Γρηγοριάδη το 1965, υπηρέτησε στην περιοχή ως βοηθός μαγείρου του γαλλικού στρατού. Ο Παπάς τον φαντάζεται να περιμένει «ο ύπνος να τον πάρει / έστω για λίγο να επιστρέψει / στους ορυζώνες, στις φυτείες του τσαγιού / και ν’ αντικρύσει ξαφνικά / παγόδες κι υπερφυσικά αγάλματα του Βούδα».

Τα ποιήματα του Chiaroscuro τα χαρακτηρίζει έντονη αφηγηματικότητα. Μια ποίηση αυτού του είδους, προκειμένου να αποφύγει τη φλυαρία ή την πεζολογία, προϋποθέτει άψογη τεχνική. Και ο Βασίλης Παπάς τη διαθέτει.