Οι κίνδυνοι που μας έφτασαν

Το 1997 ο 44χρονος Τόνι Μπλερ θα γινόταν πρωθυπουργός της Βρετανίας, με πολιτικό όραμα των Νέων Εργατικών τον λεγόμενο «Τρίτο δρόμο», την πρακτική υπέρβαση του χάσματος Δεξιάς και Αριστεράς. Σύμβουλός του στην υλοποίηση του οράματός του ήταν ο λαμπρός και πολυγραφότατος βρετανός θεωρητικός των Κοινωνικών Επιστημών Αντονι Γκίντενς. Η εμπλοκή του Γκίντενς στην εφαρμοσμένη πολιτική, η εισβολή στο Ιράκ και η ακόλουθη πτώση του Μπλερ θάμπωσαν ίσως τη φήμη του ως διανοητή, αλλά η αξία της σκέψης του παραμένει αναμφισβήτητη. Το διαπιστώνουμε διαβάζοντας το δοκίμιό του «Οι συνέπειες της νεωτερικότητας» (εκδ. Κριτική), που πρωτοκυκλοφόρησε στα ελληνικά το 2001 και ξανατυπώθηκε το 2014.

Ο διαχωρισμός του χώρου από τον τόπο και οι κοινωνικές επιρροές που ασκούνται από απόσταση (ας σκεφθούμε το Facebook) ίσως δεν ήταν στοιχεία της καθημερινής εμπειρίας του μέσου ανθρώπου το 1990, όταν πρωτοεκδόθηκε στα αγγλικά το δοκίμιο, το οποίο επικεντρώνεται στις έννοιες της εμπιστοσύνης και της διακινδύνευσης, στους κινδύνους στους οποίους είμαστε εκτεθειμένοι στη νεωτερική κοινωνία. Ξεκινώντας από την αποσύνδεση χώρου και τόπου, και χώρου και χρόνου, και τον μετασχηματισμό των προσωπικών σχέσεων, ο Γκίντενς κατέληγε τότε σε τέσσερις διακινδυνεύσεις μεγάλων συνεπειών: την κατάρρευση των οικονομικών μηχανισμών ανάπτυξης, την αύξηση των ολοκληρωτισμών, την πυρηνική σύγκρουση ή τις ευρείας κλίμακας εχθροπραξίες και την οικολογική κατάρρευση ή καταστροφή. Ταυτόχρονα επισήμαινε την ενδεχόμενη αναζωπύρωση της θρησκείας, προκειμένου να ανανεωθεί η σταθερότητα σε ορισμένες πλευρές της ζωής ανατρέχοντας σε στοιχεία της παράδοσης. Μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008, την αναβίωση του ισλαμικού φονταμενταλισμού και τη δράση του ISIS, την ανάδυση – ακόμα και μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες – κυβερνήσεων με ολοκληρωτικές συμπεριφορές και την κλιματική αλλαγή που βιώνουμε ως προμήνυμα της οικολογικής κατάρρευσης, θα χαρακτηρίζαμε το δοκίμιο του Γκίντενς προφητικό. Φιλόδοξο και τολμηρό για την εποχή του και γραμμένο με τη χαρακτηριστική διαύγεια των αγγλοσαξόνων θεωρητικών, ξαναδιαβάζεται σήμερα με ζωηρό ενδιαφέρον, γιατί δίνει ερμηνείες όχι σε φασματικούς κινδύνους που προβάλλονται στο μέλλον αλλά στις ανασφάλειες που βιώνουμε τώρα.