Ο θόρυβος στις κρίσεις μας

Είναι αποδεκτό σε ένα σύστημα ποινικής δικαιοσύνης να παρατηρούνται ευρέος φάσματος διαφοροποιήσεις κατά την επιβολή ποινών για το ίδιο έγκλημα σε κατηγορούμενους με παρόμοια χαρακτηριστικά ανάλογα με τις αντιλήψεις ή την εκάστοτε προσωπική διάθεση του δικάζοντος δικαστή; Είναι αποδεκτό στις εξετάσεις στο Πανεπιστήμιο ίδιες απαντήσεις των εξεταζόμενων φοιτητών να οδηγούν σε αποκλίνουσες βαθμολογίες ανάλογα με τις αντιλήψεις ή την τυχαία προσωπική διάθεση του εκάστοτε διορθωτή; Μήπως θα πρέπει να τίθενται κάποιοι αυστηροί κανόνες για τη λήψη τέτοιων αποφάσεων που να εξαλείφουν τη διακριτική ευχέρεια και να εξασφαλίζουν ομοιογένεια στις σχετικές κρίσεις; Μήπως, αντιθέτως, είναι επιθυμητή μία τέτοια συστημική ανομοιογένεια; Μήπως εξασφαλίζει δικαιοσύνη στην ατομικά κρινόμενη περίπτωση;

Στο βιβλίο τους Θόρυβος. Ενα ελάττωμα της ανθρώπινης κρίσης (εκδ. Κάτοπτρο) οι Ντάνιελ Κάνεμαν (καθηγητής ψυχολογίας, νομπελίστας οικονομικών επιστημών), Ολιβιέ Σιμπονί (καθηγητής στρατηγικής) και Κας Σάνσταϊν (ο διασημότερος ίσως αυτή τη στιγμή καθηγητής νομικής παγκοσμίως) επιχειρούν μία συστηματική προσέγγιση της παραπάνω προβληματικής. Στο επίκεντρο της ανάλυσής τους θέτουν την έννοια του «θορύβου», τον οποίο και εκλαμβάνουν ως την ανεπιθύμητη μεταβλητότητα που εμφανίζεται σε συστήματα λήψης αποφάσεων εξαιτίας παρεμβολής ανθρώπινης κρίσεως – στο πλαίσιο είτε δημόσιων είτε ιδιωτικών οργανισμών. Ο προβληματισμός τους εκκινεί πράγματι από ερωτήματα όπως τα προαναφερθέντα. Διερωτώνται πώς είναι δυνατόν διαφορετικοί δικαστές να καταλήγουν στην επιβολή διαφορετικών ποινών για παρόμοια εγκλήματα ή, αντιστοίχως, διαφορετικοί εργοδότες να καταλήγουν σε διαφορετικές κρίσεις σε σχέση με συνεντευξιαζόμενα πρόσωπα με παρόμοια χαρακτηριστικά. Δεν παράγονται έτσι άδικα, μη ανεκτά αποτελέσματα; Οι συγγραφείς θεωρούν πως ναι. Και, έτι περαιτέρω, υπογραμμίζουν ότι ο παραγόμενος γύρω μας θόρυβος είναι πολύ περισσότερος απ’ ό,τι πιστεύουμε.