Μέχρι και τα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα η συγγραφή της παγκόσμιας ιστορίας νοούνταν ως άθροισμα εθνικών ιστοριών, κατά κανόνα δυτικών. Η παρουσία ολόκληρων ηπείρων, της Ασίας, της Αφρικής, της Ωκεανίας, περιοριζόταν στις εκάστοτε τομές (δουλεμπόριο, εποικισμός, αποαποικιοποίηση) των επαφών τους με τον υποτιθέμενο πυρήνα της νεωτερικότητας. Το ευρωκεντρικό αυτό σχήμα, στατικό, υπεραπλουστευτικό και μάλλον άκαμπτο, υποχώρησε τις τελευταίες δεκαετίες χάριν μιας διεθνικής προσέγγισης που εστιάζει στη διάκριση της ροής των ιδεών, στην αναγνώριση της διάχυσης πολιτισμικών ρευμάτων και στον εντοπισμό της σύνθετης διαστρωμάτωσης που οδηγεί σε μείζονες κοινωνικούς και οικονομικούς μετασχηματισμούς κατά τον «μακρό 19ο αιώνα». Πρωτοπόρος της στροφής αυτής υπήρξε ο σερ Κρίστοφερ Αλαν Μπέιλι (1945-2015), καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, το έργο του οποίου ξεκίνησε από την ιστορία της Ινδίας για να επεκταθεί σε αυτήν της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και κατόπιν, με τη Γέννηση του νεωτερικού κόσμου, 1780-1914 (εκδ. Αλεξάνδρεια), να ανοιχτεί σε μια παγκόσμια οπτική. Αναλύοντας φαινόμενα όπως ο εξαστισμός, ο εθνικισμός, η εξάπλωση του κράτους ως παγκόσμιες διεργασίες, διερευνώντας τη διάδοση ιδεών και πρακτικών και τις πολλαπλές, ενίοτε υβριδικές μορφές της νεωτερικότητας εκτός της Δύσης, ο Μπέιλι πέτυχε να αντιστρέψει το βλέμμα του ιστορικού από την περιφέρεια προς το κέντρο, να αναστοχαστεί τη συνθήκη του σύγχρονου κόσμου και να εξοικειώσει ταυτόχρονα τον μέσο αναγνώστη με τις διαδικασίες αυτές.
Η αναδιαμόρφωση του νεωτερικού κόσμου, 1900-2015 (εκδ. Αλεξάνδρεια), το τελευταίο βιβλίο που ολοκλήρωσε πριν από τον θάνατό του, προεκτείνει την προβληματική του αυτή στις καταστατικές συνθήκες του «μακρού 20ού αιώνα». Ο μετασχηματισμός του πολέμου και του καπιταλισμού, η παγκοσμιοποίηση και η διόγκωση των ανισοτήτων, η άνοδος της Κίνας και η επιστροφή στο προσκήνιο των λαών της Αφρικής και της Ασίας, η έξαρση του λαϊκισμού και οι προκλήσεις για το μέλλον της ειρήνης στην Ευρώπη συνθέτουν ένα συνεκτικό αφηγηματικό νήμα. Ακολουθώντας το, ο Κρίστοφερ Μπέιλι σκιαγραφεί με τρόπο περιεκτικό και ελκυστικό το περίγραμμα του σημερινού κόσμου.
Περιεχόμενο για συνδρομητές
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου από tovima.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
