Ο λόγος των Αγωνιστών

«Κανονοστάσιο Γουλιέλμου Θέλλου», «Φραγκλίνου», «Μονταλεμπέρτ», «Κοτζίσκου». Μία από τις πολλές μικρές λεπτομέρειες που συναντά κανείς στην αφήγηση του αγωνιστή Δημήτριου Αινιάν για την πολιορκία του Μεσολογγίου είναι και οι ονομασίες των προμαχώνων, πυργωμάτων, προτειχισμάτων που αποτελούσαν τα οχυρωματικά του έργα. Τα ονόματα των Γουλιέλμου Τέλλου, Βενιαμίν Φραγκλίνου, Μαρκ Ρενέ ντε Μονταλεμπέρ, Ταντέους Κοσιούσκο, μιας μορφής του ελβετικού πατριωτισμού, ενός ιδρυτικού πατέρα της αμερικανικής ανεξαρτησίας, ενός γάλλου στρατιωτικού μηχανικού και ενός πρωτεργάτη των απελευθερωτικών αγώνων της Πολωνίας υποδεικνύουν διανοητικά πρότυπα και επιδράσεις του δυτικού πολιτισμού που διεισδύουν απροσδόκητα ως και στην καθημερινότητα μιας πολιορκημένης πόλης της Δυτικής Ελλάδας. Αυτή ακριβώς η απεικόνιση στιγμιοτύπων της σκληρής καθημερινότητας σε δύο μείζονες στιγμές της Ελληνικής Επανάστασης με τη ματιά των ίδιων των αγωνιστών είναι το πολυτιμότερο στοιχείο του βιβλίου «1821. Τριπολιτσά, Μεσολόγγι, πολιορκία και άλωση» που επιμελήθηκε ο ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ Θάνος Βερέμης.

Οι περισσότερες εικόνες είναι γνωστές. Οι διαπραγματεύσεις, για παράδειγμα, μεταξύ Ελλήνων, Τούρκων και Αλβανών στην Τριπολιτσά τον Σεπτέμβριο του 1821, οι ανακωχές και οι συναλλαγές μεταξύ των δύο μερών, η περιγραφή της σφαγής από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη στον Γεώργιο Τερτσέτη που κατέγραψε τα απομνημονεύματά του: «Το άλογό μου από τα τείχη στα σαράγια δεν επάτησε γη. […] Το ασκέρι οπού ήταν μέσα το ελληνικό έκοβε και εσκότωνε από Παρασκευή έως Κυριακή, γυναίκες, παιδιά και άνδρες». Ωστόσο, τις συνθήκες ανομίας που επικράτησαν κατά τη λεηλασία υπογραμμίζει ένα χωρίο του Νικόλαου Σπηλιάδη για το τέλος ενός αγωνιστή: «ο αγαθός Ιωάννης Μπούτης, από την Ανδρίτσαιναν, είχε πάρει πολλά λάφυρα την ημέραν της εφόδου· είχε δε φανεί περιφερόμενος αφ’ εσπέρας εις την πόλιν με τινας Μανιάτας και την νύκταν έγινεν άφαντος· το πρωί εζητήθη πανταχού και δεν ευρέθη, ουδ’ εφάνη πού ποτέ σημείον από τον νεκρόν του ή τα πράγματά του».