«Ο απομνημονευματογράφος σε τραβάει απ’ το μανίκι»

«Διαβάζοντας απομνημονεύματα πρέπει να είμαστε υποψιασμένοι, να μην ξεχνάμε ότι κάποιος ο οποίος γράφει για γεγονότα στα οποία έχει συμμετάσχει θα τα αφηγηθεί από τη δική του σκοπιά. Ειδικά μάλιστα όταν έχει πολεμήσει σε μάχες πλάι σε κάποιον μεγάλο ηγέτη, είτε είναι ο Κολοκοτρώνης είτε ο Μιαούλης είτε ο Δεληγιάννης, δεν μπορεί να βλέπει τις κινήσεις του με απάθεια… Ο αναγνώστης που δεν είναι ειδικός και ο οποίος διαβάζει τα απομνημονεύματα του Κανέλλου Δεληγιάννη, ενός ανθρώπου που θεωρούσε ότι ο Κολοκοτρώνης ήταν ένας πρώην ληστής και τίποτε παραπάνω, δεν μπορεί να μην εντυπωσιαστεί από τον τρόπο που ο Δεληγιάννης παρουσιάζει τα πράγματα κάπως αλλιώτικα, βλέποντας έναν Κολοκοτρώνη άρπαγα και φαγά, και να πει «Να την η αλήθεια!». Τα απομνημονεύματα ως ιστορική πηγή θέλουν πάρα πολλή προσοχή. Θα προτιμούσα να εκδίδονται και να σχολιάζονται όλα αυτά τα κείμενα από πάρα πολύ καλούς ιστορικούς, γιατί είναι δύσκολο να διακρίνεις την αλήθεια πίσω από όσα διαβάζεις στο κείμενο. Στην ιστοριογραφία του Παπαρρηγόπουλου, για παράδειγμα, νομίζεις πως εύκολα διακρίνεις τις ιδεοληψίες του συγγραφέα και γίνεσαι προσεκτικός στην ανάγνωση. Στο απομνημόνευμα δεν είναι εύκολο να διακρίνεις πού μεροληπτεί ο αφηγητής γιατί ο απομνημονευματογράφος σε τραβάει απ’ το μανίκι» επισημαίνει ο νεοελληνιστής Αλέξης Πολίτης. Συζητούμε, στο τηλέφωνο, για την εφετινή επέτειο, τα δύο νέα του βιβλία και τη δική του εκτίμηση για τη θέση της Επανάστασης στη νεότερη ελληνική Ιστορία.

Ο ίδιος έχει ασχοληθεί συστηματικά με το δημοτικό τραγούδι και τη λογοτεχνία των μετεπαναστατικών χρόνων, του ελληνικού ρομαντισμού (1830-1880), και έχει μελετήσει το απομνημόνευμα. Κυκλοφόρησε πρόσφατα το νέο του βιβλίο, σχολιασμένη έκδοση αποσπασμάτων από τα απομνημονεύματα του Νικόλαου Κ. Κασομούλη που αφορούν τις πολιορκίες του Μεσολογγίου (Με το σπαθί εις το χέρι και με το ντουφέκι: Στο πολιορκημένο Μεσολόγγι, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης), ενώ συμμετέχει και στην οργανωτική επιτροπή της έκθεσης «Εγώ την αλήθεια…», που εγκαινιάζεται από αύριο, Δευτέρα 29 Νοεμβρίου, στο  Ιδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, παρουσιάζοντας απομνημονεύματα, υπομνήματα, ενθυμήματα, διηγήσεις πρωταγωνιστών της Επανάστασης. «Περιοριστήκαμε σε είκοσι έναν απομνημονευματογράφους» σημειώνει ο Πολίτης, τους πιο σημαντικούς, αφήνοντας στην άκρη τους «μικρούς», αυτούς που έγραψαν για μία μάχη ή εξέδωσαν ένα φυλλάδιο, που ανεβάζουν τον συνολικό αριθμό των απομνημονευματογράφων της Επανάστασης σε περισσότερους από εκατό. Από όλους δεν αρνείται ότι ο καλύτερος είναι ο Μακρυγιάννης, που «ως αφηγητής σε αρπάζει απ’ τον λαιμό και σε ταρακουνάει, δεν μπορείς να τον διαβάσεις και να μη συγκινηθείς».