Ο αιώνας των πληθυσμιακών ροών

Το προσφυγικό ζήτημα δοκιμάζει τη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ενωσης και των κοινωνιών της την τελευταία δεκαετία. Θέμα με πολλαπλές εκφάνσεις, δημογραφικές, οικονομικές, νομικές, ηθικές, αγγίζει ουσιαστικά τον πυρήνα των πολιτικών διενέξεων της εποχής μας: η Ευρώπη ως ανοικτή κοινωνία και τα σύνορά της, η πολυπολιτισμικότητα και η σύνθεση του ευρωπαϊκού πληθυσμού, η κτήση και η απόδοση της ιδιότητας του ευρωπαίου πολίτη, η εξάπλωση του εθνικισμού, η ποιότητα της δημοκρατίας. Ολα τα παραπάνω προβλήματα και την άμεση εφαρμογή τους στην Ελλάδα της περιόδου 1990-2020 θέτει με τρόπο αιχμηρό, σαφή πολιτική άποψη και εύληπτη προσέγγιση που απευθύνεται στον μέσο αναγνώστη το νέο βιβλίο του πολιτειολόγου του Παντείου Πανεπιστημίου Δημήτρη Χριστόπουλου, Αν το προσφυγικό ήταν πρόβλημα, θα είχε λύση (εκδ. Πόλις), πολύτιμη συμβολή σε έναν σημαντικό και έντονο διάλογο.

Το δοκίμιο του Δημήτρη Χριστόπουλου προβαίνει σε μια σειρά καίριων διαπιστώσεων που σε έναν δημόσιο διάλογο έντονης πολιτικής φόρτισης συχνά παραμερίζονται. Υπενθυμίζει, αρχικά, ότι το προσφυγικό δεν είναι πρόβλημα, αλλά φαινόμενο. Κατά καιρούς γνωρίζει εντάσεις και υφέσεις, ανάλογα με τη συγκυρία, η σύγχρονη μορφή του αναγνωρίζεται όμως ήδη από το 1951 με τη Σύμβαση της Γενεύης ως πράξη εκείνου που εγκαταλείπει την πατρίδα του υπό τον φόβο της δίωξης. Οι ροές του 21ου αιώνα συνδέονται στο επίπεδο της μεσαίας διάρκειας με την αύξηση των ανισοτήτων, η οποία δημιούργησε τις προϋποθέσεις ενός μεταναστευτικού κύματος, και σε εκείνο της βραχείας με την 11η Σεπτεμβρίου και τον πόλεμο του Ιράκ που αποτέλεσαν τη θρυαλλίδα της έκρηξης. Η εμφάνιση της Αλ Κάιντα, ο «πόλεμος κατά της τρομοκρατίας», η αποσταθεροποίηση που οδήγησε στην πρόσκαιρη στερέωση του Ισλαμικού Κράτους, η «Αραβική Ανοιξη» και ιδίως ο εμφύλιος στη Συρία λειτούργησαν ως καταλύτες για τη διάρρηξη κοινωνιών και τη διασπορά ανθρώπινων κοινοτήτων. Στο παραπάνω πλαίσιο η Δύση αντιλαμβάνεται πλέον τη μετανάστευση ως ζήτημα ασφάλειας και «η ίδια η έννοια της ασφάλειας υποστασιοποιείται διά της απόπειρας ελέγχου των ανθρώπινων ροών».