Προετοιμασία για εκλογές στην Ελλάδα, Brexit στη Βρετανία, «κίτρινα γιλέκα» στη Γαλλία, η δολοφονία Κασόγκι, η άνοδος των ακροδεξιών και εθνικιστικών κομμάτων, η αμηχανία της παραδοσιακής δημοκρατίας. Δραστήριος σχολιαστής της επικαιρότητας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και υποστηρικτής των μέσων αυτών όπου «μεταφέρεις τη σκέψη σου και έρχεσαι σε επαφή με ένα κοινό που δεν θα είχες με τα επίσημα κείμενά σου», ο πολιτικός επιστήμονας και συγγραφέας Νικόλας Σεβαστάκης εδώ και μερικές εβδομάδες βρίσκεται σε μια «θεραπευτική απόσυρση από αυτή τη γλυκιά παγίδα» που αύξησε κατακόρυφα τον αναγνωστικό του χρόνο για λογοτεχνικά διαβάσματα. Μου λέει πόσο του θύμισε τους δικούς του το Τέλος του κόκκινου ανθρώπου (Πατάκης) της Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, ότι απόλαυσε την ατμόσφαιρα στο Χείλος της αβύσσου (Πόλις) του Εριχ Κέστνερ, την πλοκή και τη γλώσσα στο Μέρες δίχως τέλος (Ικαρος) του Σεμπάστιαν Μπάρι. Επιμένει στα δημοσιολογικά γραπτά του και μέσα στην πανεπιστημιακή τάξη ότι ο πολιτικός επιστήμονας δεν μπορεί να κατανοήσει την πολιτική θεωρία χωρίς ευρύτερες πολιτισμικές αναφορές. «Πώς να μιλήσεις για τις εμπειρίες χειραφέτησης στον 19ο αιώνα χωρίς να αναφέρεις την Τζέιν Οστεν και το πώς κάποιες γυναίκες της μεσαίας τάξης αρχίζουν για πρώτη φορά, μέσα από την ανάγνωση μυθιστορημάτων, να φαντάζονται τον εαυτό τους σε έναν άλλον ρόλο;».
Ριζοσπαστισμοί
της δυσφορίας
Στη διεθνή επικαιρότητα σήμερα «υπάρχει η αίσθηση του χάους σε πολλούς παρατηρητές», σχολιάζει. «Υπάρχουν κυρίαρχες δυναμικές. Μία είναι ο «λαϊκισμός» – παρότι έχω πολλές αντιρρήσεις αν μπορούμε να τον χρησιμοποιήσουμε με το ίδιο περιεχόμενο για τη Βραζιλία, την Ελλάδα και τη Σουηδία -, αλλά το κύριο είναι ότι ανεβαίνουν διάφοροι «ριζοσπαστισμοί της δυσφορίας», ριζοσπαστισμοί χωρίς πρόταγμα, σχέδιο ή έστω όραμα. Είναι αυτό που στη Γαλλία αποκαλούν «dégagisme», δηλαδή «Να φύγετε!», το μετά δεν ενδιαφέρει τόσο. Είμαστε ακόμη σε μια φάση αγανάκτησης με πολλά πρόσωπα, ένα πρόσωπο εξωστρεφές, ακτιβιστικό, ορατό (διαδηλώσεις, πλατείες, καταστροφές) και ένα πρόσωπο ενδοστραμμένο, σχεδόν καταθλιπτικό, που δεν εξωτερικεύεται ως δράση αλλά έχει εσωτερικευθεί ως δυσφορία, ως μαράζι, ως έλλειψη βούλησης για κάτι καινούργιο. Από την άλλη, έχουμε μια σαφή οπισθοδρόμηση σε επίπεδο κρατών. Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το τραμπικό και το ιταλικό φαινόμενο, ή την περίπτωση της Βραζιλίας, όπου εκεί πρόκειται σχεδόν για φασισμό. Είναι φανερό ότι όλες οι πολιτικές «φαμίλιες», και η Δεξιά και η Αριστερά, χρειάζονται καινούργια εργαλεία. Χρησιμοποιούν ακόμη εργαλεία της δεκαετίας του 1990 ή πιο παλιά ενώ ζούμε αλλαγές στο κοινωνικό και πολιτικό τοπίο».
Είναι οι μέρες των ταραχών στη γαλλική πρωτεύουσα, με το κίνημα των «κίτρινων γιλέκων», που ξεκίνησε από το Διαδίκτυο, να πρωτοστατεί και τις συζητήσεις στο βρετανικό Κοινοβούλιο για την υλοποίηση του Brexit που αποφασίστηκε με δημοψήφισμα το 2016. «Τα «κόμματα του Διαδικτύου», που σχηματίζονται σε μια hipster λογική, διαπιστώνουμε ότι είναι ευαίσθητης ταυτότητας» επισημαίνει ο κ. Σεβαστάκης. «Ο κόσμος της πολιτικής ενέχει και την έννοια της φυσικής παρουσίας σε έναν δημόσιο χώρο, όχι απαραίτητα με κινηματικό τρόπο, αλλά είναι σημαίνουσα η συνάντηση με τον άλλο». Τα δημοψηφίσματα, τα οποία ζητούν πολλές φωνές, θα τα υποστήριζε ο ίδιος σε ζητήματα τοπικής σημασίας. Ομως, «σε ζητήματα κεντρικά και σύνθετα, όπως είναι η οικονομική πολιτική, η συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ενωση, ζητήματα δικαιωμάτων ή εξωτερικής πολιτικής (βλέπε συμφωνία Πρεσπών), θα ήταν καταστροφικό η λύση τους να αναχθεί στην επιλογή ενός «Ναι» ή «Οχι» και οι διχασμοί και οι διαιρέσεις αυτές να διαχυθούν προς τα κάτω στην κοινωνία. Δεν νομίζω ότι αυτή η κουλτούρα προωθεί τη δημοκρατία. Το ζήτημα είναι πώς θα ανανεώσουμε την αντιπροσωπευτική δημοκρατία, που έτσι κι αλλιώς υπονομεύει τον εαυτό της, και όχι πώς θα την υπονομεύσουμε κι άλλο».
Επικοινωνία
με το πραγματικό
Αυτή τη δημοκρατία ο ίδιος την οραματίζεται ανανεωμένης εμπιστοσύνης όταν αποκτά σχέση με την πραγματικότητα: «Η πολιτική εμπεριέχει την έννοια της υπόσχεσης, εννοώ ότι πρέπει να έχει φιλοδοξίες, κανονιστικούς στόχους. Ωστόσο, και χωρίς να είμαι υπέρ ενός στεγνού ρεαλισμού, η υπόσχεση αυτή δεν πρέπει να συντρίβεται στην πραγματικότητα, γιατί μια τέτοια πρόσκρουση οδηγεί τους πολίτες στην απάθεια, στον μηδενισμό. Πρέπει να έχεις στόχους. Να μειωθούν οι ανισότητες, για παράδειγμα. Αυτό είναι ένα σημαντικό πρόταγμα, όταν όμως το κάνεις υστερική ιδεολογική ατζέντα χωρίς να λες το πώς, τότε καις τον στόχο σου. Για να διατηρήσεις μια αξιοπιστία καλύτερα να υπόσχεσαι πέντε πράγματα παρά να καταφεύγεις στον εύκολο λυρισμό και στον καταγγελτισμό των υψηλών τόνων. Στη Γαλλία των «κίτρινων γιλέκων», για παράδειγμα, ο Μελανσόν εμφανίζεται ως άλλος Ροβεσπιέρος απέναντι στον «Μακρόν των πλουτοκρατών». Είναι αστεία πράγματα αυτά. Η υπόσχεση της πολιτικής πρέπει να επικοινωνεί με το πραγματικό. Αυτό είναι το μάθημα της κρίσης».
Οχι άλλες καταστροφές
Λίγες ώρες πριν από την έλευση του καινούργιου χρόνου, οι ευχές του είναι συγκεκριμένες: «Δεν θα ήθελα ένα νέο Μάτι. Αν δεν υπάρξουν το 2019 καταστροφές τέτοιου τύπου, θα είναι πολύ σημαντικό. Η ισλαμιστική τρομοκρατία, αυτή η κίνηση αποσταθεροποίησης, ανομίας και λαϊκισμών ή ριζοσπαστισμών της δυσφορίας, αδιέξοδων πολλές φορές, όλα αυτά δεν θα σταματήσουν την επόμενη χρονιά, ίσως μάλιστα αυξηθούν. Τουλάχιστον, ας είμαστε λειτουργικοί ως χώρα. Είναι κάτι που το υποτιμήσαμε για χρόνια, κάτι που το υποτιμούν καλλιτέχνες και διανοούμενοι ως μικρό ή τεχνικό, αλλά είναι σημαντικό. Πέρυσι η Θεσσαλονίκη επί μία βδομάδα δεν είχε νερό. Το να λειτουργεί μια πόλη, ένας δημόσιος χώρος, με λιγότερη βία, με λιγότερη διαφθορά, με λιγότερη απανθρωπιά, είναι σημαντικό. Μην το απαξιώνουμε».
