Μπροστά σε έναν καινούργιο κόσμο

Γραμμένος το 1946, τη χρονιά που δημοσιεύτηκε το Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά (το έναυσμα για την είσοδο του Καζαντζάκη στη διεθνή λογοτεχνική σκηνή), ο Ανήφορος αποτελεί ένα αδιαμφισβήτητο εκδοτικό γεγονός (το Βήμα παρουσίασε στις 11 Νοεμβρίου αποσπάσματα από το βιβλίο σε αποκλειστική προδημοσίευση). Ενταγμένος στο πρόγραμμα επανέκδοσης των έργων του Καζαντζάκη από τη Διόπτρα, ο Ανήφορος βουτάει από τις πρώτες κιόλας σελίδες του στα βαθιά νερά της πολιτικής και της Ιστορίας. Ο Κοσμάς, ήρωας ανοιχτά ταυτισμένος με τον συγγραφέα, και η εβραϊκής καταγωγής γυναίκα του Νοεμή φτάνουν στην Κρήτη λίγο μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Τα κατεστραμμένα από τις ναζιστικές δυνάμεις κρητικά χωριά, η μνημονική ανάκληση της αντίστασης, μέσω της απαγωγής του στρατηγού Κράιπε, το κατοπινό ταξίδι του Κοσμά στην Αγγλία, καθώς και η αυτοκτονία της εμφανώς καταθλιπτικής συζύγου του στη μεγαλόνησο, επειδή δεν μπορεί να υπομείνει την εμπειρία των γερμανικών στρατοπέδων συγκέντρωσης (αποτυπωμένη στο Αν αυτό είναι ο άνθρωπος του Πρίμο Λέβι, εν έτει 1947, με την αυτοκτονία του Λέβι, για τους ίδιους λόγους, να έρχεται 40 χρόνια αργότερα), αλλά και επειδή δεν βρίσκει νόημα στο να γεννήσει το παιδί της σε ένα περιβάλλον σαν κι αυτό το οποίο ακολούθησε, συνοψίζουν ενδεχομένως την απάντηση την οποία δίνει ο Καζαντζάκης στους αριστερούς κριτικούς της εποχής για πλήρη απουσία των βιωμάτων του πολέμου και της Κατοχής από τον Ζορμπά.