Μπορεί η ποίηση να μιλήσει για την κρίση;

Λέμε συνήθως για την ποίηση πως είναι πολύ δύσκολο να αποκτήσει κοινωνικό χαρακτήρα, ότι είναι περίπου αδύνατο να στραφεί προς την άμεση πραγματικότητα, παρεισδύοντας στις καθημερινές πτυχές της και αναδεικνύοντας κοινές εμπειρίες και βιώματα. Και τούτο όχι ακριβώς γιατί η ποίηση είναι μια τέχνη που απευθύνεται σε λίγους, αλλά επειδή ο λόγος της μοιάζει πολύ προσωπικός, επειδή είναι ο εκφραστής του κατ’ εξοχήν ατομικού βλέμματος στη λογοτεχνία, ενός βλέμματος που δεν μπορεί να βρει εύκολα το συλλογικό του αντίστοιχο. Η πρόσφατη ποιητική συλλογή της Μαρίας Τοπάλη, η οποία στεγάζει υπό τον τίτλο Μαζί τ’ ακούγαμε τις ενότητες «Εποχιακά χαϊκού», «Τα καινούρια ρούχα του βασιλιά», «Οι λέξεις μου» και «Το βιβλίο Ιούλιος Βερν» (καθεμία και ένα διαφορετικό μορφολογικό σύνολο), δείχνει, από τις πρώτες κιόλας σελίδες της, πως δεν υπάρχουν προαποφασισμένες παραδοχές και ότι η ποίηση είναι σε θέση να μετατρέψει τη φωνή της σε φωνή της διπλανής πόρτας, χωρίς την ίδια ώρα να υποχωρήσει ούτε έναν πόντο από το ατομοκεντρικό της σύμπαν.

Η Τοπάλη διαθέτει μακρά και ευδόκιμη θητεία στην ποίηση (φέτος συμπληρώνονται είκοσι χρόνια από την πρώτη της εμφάνιση) και η ανάγκη της να εντάξει τη δουλειά της σε ένα σύγχρονο κοινωνικό πλαίσιο δεν προκύπτει τώρα: την παρακολουθούμε, αντιθέτως, να γεννιέται από πολύ νωρίς στην πορεία της μαζί με την εξίσου σταθερή φροντίδα της για την οικοδόμηση ενός ενδολογοτεχνικού διαλόγου ο οποίος αναλαμβάνει να υπηρετήσει τον λόγιο προσανατολισμό της μακριά από το να του επιτρέψει να παρασυρθεί σε εγκεφαλικά παιχνίδια ή σε καλλιτεχνικούς ακκισμούς. Αποτελεί όμως το Μαζί τ’ ακούγαμε ένα ποιητικό βιβλίο για την κρίση, όπως είναι πιθανόν να υποθέσει κανείς, κοιτάζοντας τις αναφορές του; Αποτελεί, αν δώσουμε σε αυτές τις αναφορές (η περιήγηση, μεταξύ άλλων σε μιαν ανέστια και έκκεντρη Αθήνα, το αίσθημα εκκένωσης και αποβολής που καταλαμβάνει συχνά τους δρώντες, η εκκρεμότητα των καταστάσεων που προκύπτουν κατ’ επανάληψη) μια λελογισμένη σημασία, υπό την έννοια ότι αποτυπώνουν διακριτικά (αποφεύγοντας την οποιαδήποτε μετωπική αναγωγή) φαινόμενα τα οποία μας άγγιξαν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο κατά τη διάρκεια της δεκαετίας που εκπνέει. Δεν αποτελεί, εν τούτοις, από την άλλη πλευρά, η ποιητική συλλογή της Τοπάλη ένα διαγνωστικό εγχειρίδιο για την κρίση, μια ξενάγηση σε έναν τόπο μαρτυρίου πλημμυρισμένο από το άλγος και την παρακμή. Και ευτυχώς.