Fergus Hume
Φόνος στην άμαξα
Μετάφραση Κωνσταντίνος Ματσούκας.
Εκδόσεις Gutenberg, 2018
σελ. 414, τιμή 15 ευρώ
Σήμερα σε όλον τον κόσμο γράφονται εξαιρετικά αστυνομικά μυθιστορήματα που δεν έχουν μόνο εγκλήματα αλλά θίγουν ποικίλα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα. Αυτό δεν είναι αυτονόητο. Επί χρόνια, οι περισσότεροι αστυνομικοί συγγραφείς ακολουθούσαν να χνάρια της Αγκαθα Κρίστι και των βρετανών ομοτέχνων της που έγραφαν ιστορίες-σταυρόλεξα για δυνατούς λύτες. Αποκλειστικός τους στόχος ήταν η ψυχαγωγία των αναγνωστών, οπότε δεν ενδιαφέρονταν να θίξουν προβλήματα της καθημερινότητας. Κι όμως, πολλά χρόνια πριν από την εμφάνιση της Κρίστι, το 1886, ένας άγγλος συγγραφέας, ο Φέργκους Χιουμ (1859), εξέδωσε το μυθιστόρημα Φόνος στην άμαξα (πρωτότυπος τίτλος The Mystery of a Hansom Cab), τοποθετημένο στην Αυστραλία, όπου υπάρχουν πλείστες κοινωνικές επισημάνσεις. Ο συγγραφέας στον πρόλογό του στη δεύτερη έκδοση του βιβλίου, το 1898, σημειώνει πως ήθελε να γράψει ένα ευπώλητο μυθιστόρημα που θα του εξασφάλιζε κάποια δημοσιότητα και γι’ αυτό ρώτησε έναν βιβλιοπώλη της Μελβούρνης ποιο είδος βιβλίου είχε τις μεγαλύτερες πωλήσεις. Εκείνος τού απάντησε πως οι ιστορίες μυστηρίου του Εμίλ Γκαμποριό (1832-1873), του πρώτου γάλλου συγγραφέα που έγραψε αστυνομικό μυθιστόρημα, το Υπόθεση Λερούζ (1866), πήγαιναν πολύ καλά. Τότε, προσθέτει, αποφάσισε να γράψει ένα βιβλίο που θα περιείχε ένα μυστήριο, έναν φόνο και μια περιγραφή της ζωής του υπόκοσμου της Μελβούρνης.
Το είπε και το έκανε. Το μυθιστόρημα γράφτηκε, εκδόθηκε με δικά του έξοδα και πούλησε 75.000 αντίτυπα στην Αυστραλία και έκανε αρκετές εκδόσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μάλιστα ενέπνευσε τον Αρθουρ Κόναν Ντόιλ, ο οποίος έγραψε το πρώτο του μυθιστόρημα, το Σπουδή στο κόκκινο (1887), με ήρωα τον Σέρλοκ Χολμς, που τον έκανε πλούσιο και διάσημο. Η ιστορία του Χιουμ αρχίζει με μια είδηση σε τοπική εφημερίδα: κάποιος οδηγός ενοικιαζόμενης άμαξας εμφανίζεται στο αστυνομικό τμήμα και δηλώνει πως στην άμαξά του βρίσκεται ένας άγνωστος νεκρός άνδρας, ο οποίος κατά τα φαινόμενα έχει δολοφονηθεί.
Πρόκειται για δηλητηρίαση με χλωροφόρμιο. Την υπόθεση αναλαμβάνει ο αστυνομικός Γκόρμπι που αναζητεί το κίνητρο του εγκλήματος. Είναι ο έρωτας; Η ληστεία; Η εκδίκηση; Κάνοντας έρευνα, ανακαλύπτει πως το θύμα λεγόταν Ολιβερ Χουάιτ και είχε φτάσει πρόσφατα στην Αυστραλία από την Ευρώπη, διαδίδοντας πως θα παντρευόταν μια πλούσια κληρονόμο. Βέβαιος πως πίσω από το έγκλημα είναι μια γυναίκα, ο αστυνομικός εντοπίζει την ωραία Ματζ, κόρη του εκατομμυριούχου Φρέτλμπι, η οποία είναι αρραβωνιασμένη με κάποιον Μπράιαν Φιτζέραλντ. Ο Φιτζέραλντ κατάγεται από εύπορη οικογένεια της Ιρλανδίας και πήγε στην Αυστραλία για να κάνει την τύχη του επειδή στην πατρίδα αντιμετώπιζε προβλήματα με τους μισθωτές της περιουσίας του. Είναι φανερό πως οι δύο άνδρες, ο Χουάιτ και ο Φιτζέραλντ, διεκδικούσαν την ίδια γυναίκα, σοβαρός λόγος για τη διάπραξη του εγκλήματος. Στην ιστορία εμπλέκονται κι άλλες γυναίκες, κρυφοί γάμοι, νόθα τέκνα, μεγάλοι έρωτες και άγρια μίση που την κάνουν απολαυστική.
Το μυθιστόρημα αξίζει να διαβαστεί και ως περιγραφή των συνθηκών ζωής στη Μελβούρνη της εποχής, μια πόλη με κομψευόμενους κατοίκους – οι εμπορικές οδοί θυμίζουν την Μποντ Στριτ του Λονδίνου και τα βουλεβάρτα του Παρισιού. Οι πλούσιοι επιδεικνύουν τα λούσα τους στους δρόμους που μοιάζουν με πασαρέλα. Μαθαίνουμε για την αγάπη των Μελβουρνέζων για τη μουσική και τον θαυμασμό τους για τις ιπποδρομίες. Επίσης, βλέπουμε πως τότε οι Βρετανοί εγκατέλειπαν τη χώρα τους για να μεταναστεύσουν στην Αυστραλία που τη θεωρούσαν ως Ελντοράντο κι ας είχε εποικιστεί από καταδίκους. Σε κάθε περίπτωση ο Φέργκους Χιουμ, που πέθανε το 1932 στο Εσεξ κοντά στο Λονδίνο, με τον Φόνο στην άμαξα άσκησε καταλυτική επίδραση στη βικτωριανή λογοτεχνία μυστηρίου.
