Κομμάτια γεύσης και μνήμης

Η γεύση, η μνήμη, η φωνή των πραγμάτων, η ατμόσφαιρα των χώρων, η μουσική: τα νήματα που διατρέχουν την πεζογραφία και τα δοκίμια του Γιάννη Ευσταθιάδη μπλέκονται αξεχώριστα το ένα μέσα στο άλλο, όπως αξεχώριστα μπλέκουν και τα πεζά κείμενα με τα δοκιμιακά του, ανταλλάσσοντας αδιάκοπα τα χνότα τους. Μιλώντας για το σύνολο της πεζογραφικής παραγωγής του Ευσταθιάδη, με την ευκαιρία της συγκέντρωσής της σε δύο χορταστικούς τόμους, καθώς και για τη σχέση του με το φαγητό ή το αλκοόλ, θα έλεγα πως ο ουρανίσκος σπεύδει να χαράξει στις ιστορίες του μια τομή για τη διάνοιξη της μνήμης. Το ξέρουμε από τον Προυστ: ένα γευστικό κλικ είναι πιθανόν να ανασύρει αιφνιδιαστικά στην επιφάνεια ένα κομμάτι του βιωμένου παρελθόντος και την ίδια ώρα να βάλει σε κίνηση ένα λεπταίσθητο δραματικό παιχνίδι. Ενας αστακός μπορεί από το πουθενά να εξελιχθεί σε ζωντανό εφιάλτη, ένα γεύμα μπορεί να αποκαλύψει έναν μελαγχολικά μοναχικό βίο, ένα πιάτο finger food να οδηγήσει σε έναν θλιβερό επαγγελματικό απολογισμό, μια μπουκιά πασπαλισμένη με μπόλικα μυρωδικά να γίνει όχημα για την επιστροφή σε λατρεμένους τόπους μιας οριστικά χαμένης εποχής, κάποια απεριτίφ να συδαυλίσουν ένα ακατάσχετο παραλήρημα κι ένα μπουκάλι κόκκινο κρασί να μετατραπεί σε πηγή αποστροφής: οι κακοτράχαλες όψεις του καθημερινού μας βίου χωρίς κανένα συναισθηματικό φτιασίδι, αλλά και χωρίς τον παραμικρό κλαυθμυρισμό. Για να μην πέσουμε, όμως, στη μονομέρεια, ας μη λησμονήσουμε και την ευφρόσυνη πλευρά της γεύσης στα κείμενα του Ευσταθιάδη: τις χαρές και τις απολαύσεις του ευ ζην και της γαστρονομίας, που, και πάλι, δεν θα ξεπέσουν ποτέ στην ξιπασιά και στη ματαιοδοξία.

Μοχλός, όμως, για την κινητοποίηση της μνήμης θα αποδειχθούν στον λόγο του Ευσταθιάδη και άλλα στοιχεία του υλικού πολιτισμού. Ανάμεσά τους, τα αντικείμενα ή οι συνθέσεις αντικειμένων. Τα μνημονικά γεγονότα θα βοηθήσουν εδώ τους ήρωες-αφηγητές να κατανοήσουν εις βάθος τον εαυτό τους: η διαδικασία της ανάκλησης θα διερευνήσει άγνωστα κομμάτια του ψυχισμού τους, εντοπίζοντας ενδεχομένως και κάποιες απάτητες περιοχές. Ο συγγραφέας θα ταξιδέψει τώρα τους πρωταγωνιστές του σε έναν κόσμο ονείρου και αναμνήσεων διαποτισμένο από τις ηδονές τις οποίες είναι σε θέση να προσφέρει το φετίχ της κατασκευασμένης ύλης.