Η υπεραξία του σεξ

Η λέξη κεφάλαιο αναφερόταν αρχικά μόνο στο χρήμα ή στη χρηματική αξία της απαλλοτριώσιμης ιδιοκτησίας. Σήμερα μιλάμε και για πολιτισμικό και κοινωνικό κεφάλαιο, αναφερόμενοι στους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι μπορούν να «κεφαλαιοποιήσουν» τα προσόντα τους βασισμένοι στα χρήματα και στις ικανότητες που έχουν αποκτήσει από το οικογενειακό τους περιβάλλον (βλ. Πιερ Μπουρντιέ, Η διάκριση, εκδ. Πατάκη, 2013). Η καθηγήτρια Κοινωνιολογίας Εύα Ιλούζ διευρύνει την έννοια αυτή μελετώντας το «σεξουαλικό κεφάλαιο», το πώς δηλαδή το σεξ και η σεξουαλικότητα, στο πλαίσιο του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού, μπορούν να αποφέρουν κέρδη. Το κεφάλαιο αυτό δημιουργεί μορφές ανισότητας καθώς παίζει σημαντικό ρόλο στον αυτοπροσδιορισμό του ατόμου, στην απασχολησιμότητα, κυρίως της μεσαίας τάξης, και στην ταξική αναπαραγωγή.

Η Ιλούζ επικεντρώνεται στην ετεροφυλοφιλία επειδή θεωρεί ότι αυτή η μορφή σεξουαλικότητας παράγει τις πιο ξεκάθαρες μορφές κεφαλαίου. Ιστορικά, η πρώτη ένδειξη ότι η σεξουαλικότητα αποτελεί κοινωνική αξία φαίνεται από το γεγονός ότι η αγνότητα λειτουργεί ως κεφάλαιο σε μια κοινωνία που διέπεται από τη θρησκευτική πατριαρχία: Η γυναίκα υποβαθμίζεται στην αγορά γάμου αν «χάσει» την παρθενιά της. Στη νεωτερικότητα κανόνας ήταν το σεξ και η οικονομία να είναι διαχωρισμένα το ένα από το άλλο. Ομως, παράλληλα, πίστευαν ότι ο περιορισμός του σεξ στην οικογενειακή σφαίρα («καλό» σεξ) αποτελούσε σημάδι καπιταλιστικής αστικής ηθικής διότι δεν έπρεπε να σπαταλούν χρόνο με διασκεδάσεις και ερωτοδουλειές. Το σεξουαλικό κεφάλαιο εμφανίζεται ως υπεραξία του σώματος στην πορνεία («κακό» σεξ), όπου ο εκχρηματισμός είναι άμεσος και ρητός, ενώ το σεξουαλικοποιημένο σώμα δημιουργεί χρηματικό κεφάλαιο σε βιομηχανίες (π.χ., πορνογραφία, σεξουαλικά βοηθήματα) ή υπηρεσίες (π.χ., αισθητική χειρουργική, σεξοτουρισμός).