Η Βίβλος της παρακμιακής λογοτεχνίας

Από τους Φλορεσά ντεζ Εσέντ, μια αριστοκρατική οικογένεια που ακολούθησε την αναπόφευκτη πορεία του ξεπεσμού, μονάχα ένα αποπαίδι είχε απομείνει, ο δούκας Ζαν. Το σώμα του, βουλιμικό και φιλήδονο. Το πνεύμα του, απείθαρχο και ανεξάρτητο. Ο ίδιος μπορεί να συγχρωτίστηκε με τους άλλους, μπορεί να σύρθηκε ακόμη και στον πάτο της ακόλαστης εμπειρίας, δεν άργησε όμως να αποδεχθεί την περιρρέουσα ματαιότητα. Σε τι συνίστατο η τελευταία; «Η περιφρόνησή του προς το ανθρώπινο είδος μεγάλωσε· συνειδητοποίησε τελικά ότι ο κόσμος, κατά το μεγαλύτερο μέρος του, αποτελείται από αχρείους και ανόητους. Δεν είχε πια καμιά ελπίδα να βρει σε κάποιον άλλον τις ίδιες προσδοκίες και τις ίδιες απέχθειες που ένιωθε εκείνος, καμιά ελπίδα να συνταιριάξει με μια άλλη διάνοια βυθισμένη και αυτή ηδονικά μέσα στη στοχαστική παρακμή, καμιά ελπίδα να συμπλεύσει με ένα πνεύμα οξύ και καλοσμιλεμένο, σαν το δικό του, που να ανήκει σε κάποιον συγγραφέα ή άνθρωπο των γραμμάτων». Επίπονη, αν όχι ανέφικτη, η αναζήτηση της αδελφής ψυχής. Πάντως η μοναξιά του Ντεζ Εσέντ πύρωνε μέσα του την ιδέα να κουρνιάσει κάπου, μακριά από το διαρκές και ρυπαρό πανδαιμόνιο της σαπισμένης ζωής, να βρει το δικό του ησυχαστήριο, το δικό του καταφύγιο. Και κάπως έτσι, εκμεταλλευόμενος τα απομεινάρια της κληρονομιάς του, αποφάσισε να εγκαταλείψει το Παρίσι και προτίμησε να μετακομίσει σε ένα απόμερο σπίτι στο Φοντενέ, στα περίχωρα της πρωτεύουσας. Η φιλοδοξία του; Να απομονωθεί εκεί ουσιαστικά, να προστατέψει τον ευερέθιστο εαυτό του, να εναγκαλιστεί τη σιωπή, κοντολογίς, να αφιερώσει ολοκληρωτικά τον βίο του στον στοχασμό και την ονειροπόληση, αλλά και στην πραγμάτωση των μύχιων επιθυμιών του, έγκλειστος σε έναν καλλιτεχνικό παράδεισο ιδίας εμπνεύσεως, απορροφημένος από βιβλία και χρώματα και μυρωδιές. «Αλλωστε η μετακίνηση του φαινόταν άσκοπη, καθώς πίστευε ότι η φαντασία μπορούσε εύκολα να αντισταθμίσει τη χυδαία πραγματικότητα της αληθινής εμπειρίας».

Ο Ντεζ Εσέντ, ο εκκεντρικός πρωταγωνιστής στο κλασικό μυθιστόρημα Ανάστροφα (Αrebours) του Ζορίς-Καρλ Ουισμάνς (1848-1907), είναι ένας αισθητικός και πολιτισμικός αναχωρητής, ένας αυτοεξόριστος, τρόπον τινά, της κοινωνίας του και του καιρού του. Και η διαχρονική αξία του βιβλίου, πέραν της δεδομένης ιστορικής του σημασίας και της αγέραστης λογοτεχνικής του αξίας, έγκειται ακριβώς σε τούτη την ατομική διεκδίκηση, η οποία είναι ηρωική και χιμαιρική συνάμα, να υπάρχει κανείς (και να δημιουργεί, ας το υπογραμμίσουμε αυτό) στον αντίποδα των κυρίαρχων τάσεων μιας εποχής και μιας κουλτούρας.