Η βία ως φυσική δύναμη

Ο θάνατος που συνορεύει συχνά με τον φόνο, η ερωτική απιστία που μπορεί να τσακίσει διά βίου τον απατημένο, αλλά και ο πόθος που κατορθώνει πολλές φορές να συντηρήσει για ένα αδιανόητα μεγάλο χρονικό διάστημα τη φλόγα του είναι τα βασικά θέματα του Γιάννη Παλαβού στη δικαίως πολυχειροκροτημένη συλλογή διηγημάτων του Το αστείο (2012). Χωρίς να απομακρύνεται, αλλά και δίχως να αναπαράγει πιστά το συγγραφικό παρελθόν του, ο Παλαβός αποσπά με το καινούργιο βιβλίο του από τον προηγούμενο θεματικό του κύκλο ένα και μοναδικό επί της ουσίας ζήτημα, που δεν είναι άλλο από τον θάνατο. Ολοι κατά κάποιον τρόπο πεθαίνουν στα διηγήματα του Παιδιού, είτε άνθρωποι είναι είτε ζώα: το ελάφι που αργοσβήνει μπροστά σε ένα καταπιεσμένο από τον μπαμπά και τη μητριά του αγόρι, ένας κυνηγός τον οποίο σκοτώνει μια αλεπού, ένα σπουργίτι του οποίου τα μάτια προσφέρονται για να γίνουν μάτια χιονάνθρωπου, ένας αναβάτης που πέφτει για πάντα από τη φοράδα του, ένας απατημένος σύζυγος που τρώει (ή τον ταΐζουν) δηλητηριασμένα νεκταρίνια, ένας πατέρας που ξεθάβεται από τον γιο του, μια οικογένεια λύκων που ξεπαστρεύεται για να ζήσουν καλύτερα τα νεογέννητα του ανθρώπου ο οποίος την παγιδεύει, ένας παπάς τον οποίο εξοντώνουν δύο ξυλουργοί γιατί δεν θέλει να λειτουργήσει σε ένα ξωκλήσι, μια άκληρη που σβήνει όταν αποκτά το ύψιστο προνόμιο να μεταμορφωθεί, μέσα από ένα θεοτικό όραμα, σε μάνα του Χριστού. Και γύρω από τους θανάτους, όμως, όταν το αίμα δεν σπεύδει να χυθεί άφθονο, η βία είναι διάχυτη: μια παρέα αγοριών που παίζουν άγριο ξύλο για το ποιος θα κρατήσει τον σταυρό το βράδυ της Ανάστασης, γονείς που παραμερίζουν με παταγώδεις μεθόδους την τρυφερή ηλικία των παιδιών τους συν κάποιους άλλους που δεν διστάζουν (για να επιστρέψουμε στους θανάτους) να διακηρύξουν με περηφάνια τις φονικές τους πράξεις.

Με εξαιρετικά λιτό και ελεγχόμενο λόγο, που έχει τις βάσεις του στο Αστείο (και μόνο μανιέρα ή ευκολία δεν είναι, όπως έτειναν να υπαινιχθούν ορισμένοι κριτικοί), ο Παλαβός δεν θητεύει πλέον στο υπερρεαλιστικό, στο φανταστικό και στο υπερλογικό ή στο παράλογο. Πρωτεύει η ρεαλιστική του αφήγηση, η οποία πάντως όχι μόνο δεν παρακάμπτει, αλλά και προβάλλει υποβλητικά το υπερφυσικό ή το θρησκευτικό στοιχείο. Σταθερό σκηνικό της δράσης αποτελεί η περιοχή του Βελβεντού στην Κοζάνη, εδώ όμως θα πρέπει να προσέξουμε. Εκείνο που προέχει στα διηγήματα του Παλαβού δεν είναι ο γενέθλιος τόπος και οι όποιες παιδικές αναμνήσεις ή εμπειρίες του. Αναλόγως δεν προέχει και το περιβάλλον της αγροτικής ή της παραδοσιακής κοινωνίας, το οποίο δεν είναι ακριβώς ούτε αγροτικό ούτε παραδοσιακό.