Η γκέισα Αφροδίτη

Η έκφραση «ελληνική Ιαπωνία» ακούγεται παράξενη. Είναι δυνατή μια τέτοια συνύπαρξη; Είναι δυνατόν ο Απόλλων να ταιριάξει με τον σαμουράι, η Αφροδίτη με μια γκέισα και το ασπρογάλανο του Αιγαίου με το πρασινοκόκκινο ενός ναού σίντο; Ναι, μας λέει ο γάλλος ιστορικός και φιλόσοφος Μικαέλ Λικέν στο βιβλίο του Le Japon grec (Η ελληνική Ιαπωνία), που κυκλοφόρησε πρόσφατα (εκδ. Gallimard) και προκαλεί κιόλας πολλές συζητήσεις. Ο Λικέν, που είναι διευθυντής Ιαπωνικών Σπουδών στο Εθνικό Ινστιτούτο Ανατολικών Γλωσσών και Πολιτισμών της Γαλλίας (INALCO), τεκμηριώνει εδώ πώς η Ιαπωνία υποδέχθηκε την ελληνική παράδοση (προφανώς την αρχαία) και πώς τόσο δύο απομακρυσμένοι πολιτισμοί, τόσο στη γεωγραφία όσο και στο πνεύμα, μπορούν να συνομιλούν δημιουργικά. Το σημαντικότερο ερώτημα στο βιβλίο του Λικέν, που αφορά όλους εμάς σήμερα, σε μια εποχή μεγάλων πληθυσμιακών μετακινήσεων, είναι πώς γίνεται η οικειοποίηση ενός άλλου πολιτισμού με τον οποίο δεν υπάρχει καμία άμεση σχέση.  Πότε αρχίζει αυτή η ανακάλυψη της Ελλάδας από την Ιαπωνία; Το πάθος για την Ελλάδα συμπίπτει με την περίοδο εκσυγχρονισμού της Ιαπωνίας, που μπορούμε να πούμε ότι αρχίζει το 1867 με την άνοδο στον θρόνο του Μουτσουχίτο, ως αυτοκράτορα Μεϊτζί (1867-1912) και φτάνει ως τα μέσα του 20ού αιώνα. Είναι πραγματικά μια ιαπωνική Ελλάδα. Δεν είναι η ευρωπαϊκή Ελλάδα, η Ελλάδα του δυτικού κόσμου. Είναι περισσότερο μια φαντασιακή σχέση με τον αρχαίο ελληνικό κόσμο, που αποτυπώνεται σε ποικίλες πλευρές της τέχνης, της αρχιτεκτονικής, της λογοτεχνίας. Ο Λικέν μας δίνει γοητευτικά παραδείγματα – με σχετική εικονογράφηση. Μας δείχνει, ας πούμε, πώς το θέατρο ΝΟ ανακαλύπτει και πάλι τον εαυτό του με την επίδραση της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Μας δείχνει επίσης πώς η αναπαράσταση του σώματος, και ιδιαίτερα του γυμνού σώματος, στη βουδιστική γλυπτική, επηρεάζεται και αλλάζει με την επαφή με την αρχαία ελληνική γλυπτική. Μας δείχνει ακόμη πώς η αρχιτεκτονική των κτιρίων των τραπεζών επηρεάζεται από την αρχιτεκτονική των αρχαίων ναών. Αλλά και το μάνγκα, αυτό το τόσο αναγνωρίσιμο είδος ιαπωνικού κόμικ, υιοθετεί ήρωες από την αρχαία ελληνική ιστορία και μυθολογία.

Να γιατί λοιπόν το απόθεμα του αρχαίου ελληνικού πολιτιστικού κεφαλαίου είναι ανεξάντλητο και φυσικά αφορά τους σύγχρονους Ελληνες, ως ζήτημα ζωής και θανάτου. Το βιβλίο θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ποταμός.