Στις 15 Σεπτεμβρίου 2024, Κυριακή μεσημέρι, μάθαμε την είδηση. Ο Ελιάς Χούρι πέθανε. Τα νέα για την κλονισμένη υγεία του είχαν φτάσει στ’ αυτιά μας αλλά ο θάνατός του μας αιφνιδίασε. Τον συγγραφέα τον γνωρίσαμε στη χώρα μας από το αριστούργημά του με τίτλο Η Πύλη του ήλιου που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη. Ηταν το 1998 που το μυθιστόρημα αυτό κυκλοφόρησε στον Λίβανο δίνοντας έτσι φωνή στις ιστορίες των παλαιστινίων προσφύγων και στην πραγματικότητα της Παλαιστίνης από το 1948 κι έπειτα.
Τη χρονιά της «Νάκμπα», το 1948, είχε γεννηθεί στην Βηρυτό και ο Ελιάς Χούρι. Από τους επιφανέστερους άραβες συγγραφείς ο ίδιος, διανοούμενος, ακτιβιστής και πανεπιστημιακός καθηγητής, καταγόταν από ελληνορθόδοξη οικογένεια. Σπούδασε Ιστορία και Κοινωνιολογία στην πατρίδα του και έλαβε το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο του Παρισιού.
Στη Βηρυτό επέστρεψε το 1973 και εργάστηκε σε λογοτεχνικά ένθετα λιβανέζικων εφημερίδων αλλά και στο Ινστιτούτο Παλαιστινιακών Μελετών της πόλης. Διηύθυνε το περιοδικό Παλαιστινιακές Υποθέσεις, υπό την αιγίδα της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης και εκδότη τον εθνικό ποιητή της Παλαιστίνης Μαχμούντ Νταρουίς, με τον οποίον διατηρούσε στενή φιλία.
Αρθρογραφούσε συστηματικά σε πολλά μέσα ενημέρωσης. Τελευταία έγραφε στην εφημερίδα «Αλ Κουντς αλ Αραμπι». Δίδαξε ως επισκέπτης καθηγητής στο Τμήμα Μεσανατολικών και Αραβικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, στο Πρίνστον, στο Μπέρκλεϊ, στο Λιβανο-Αμερικανικό Πανεπιστήμιο, στο Λιβανέζικο Πανεπιστήμιο και στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού, όπου τον τίμησαν με τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα των Ανθρωπιστικών Επιστημών.
Ο Ελιάς Χούρι από νωρίς εργάστηκε εθελοντικά στους καταυλισμούς των Παλαιστινίων. «Είμαι γέννημα Λιβανέζος και θρέμμα Παλαιστίνιος» είχε πει και στα δεκαεννέα του χρόνια κατατάχτηκε στη Φατάχ, το μεγαλύτερο αντιστασιακό σκέλος της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης.
«Η Νάκμπα ξεκινά από το 1948 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα», υποστήριζε διαρκώς ο Ελιάς Χούρι, όπως και ότι το εποικιστικό σχέδιο του Ισραήλ βασίζεται στους ευρωπαϊκές μεθόδους του 19ου αιώνα. Επίσης σε διαλέξεις του υποστήριζε ότι το Ολοκαύτωμα και η Νάκμπα μοιάζουν, καθώς σχετίζονται και τα δύο με τον ιστορικό αγώνα της ανθρωπότητας κατά του ρατσισμού. Γράφει λοιπόν για τον παλαιστινιακό αγώνα και οι Παλαιστίνιοι τον θεωρούν δικό τους άνθρωπο.
Για να γράψει την Πύλη του ήλιου πέρασε επτά χρόνια σε τρεις καταυλισμούς του Λιβάνου, εκ των οποίων ένας ήταν η Σατίλα, προκειμένου να συγκεντρώσει ιστορίες Παλαιστινίων προσφύγων που είχαν επιζήσει της Σφαγής και να τις καταγράψει ώστε να τις μάθει ο κόσμος. Οι Παλαιστίνιοι, και μάλιστα οι γεροντότεροι, συμφώνησαν να του μιλήσουν, αφού πρώτα τους διαβεβαίωσε ότι δεν επρόκειτο για κάποιο ιστορικό έργο αλλά για την εξιστόρηση των προσωπικών αφηγήσεών τους.
Η Πύλη του ήλιου τον τοποθέτησε ανάμεσα στους κορυφαίους άραβες λογοτέχνες, και έπειτα ακολούθησε η τριλογία του Τα παιδιά του γκέτο (αναμένεται το 2025 στα ελληνικά ο πρώτος τόμος υπό τον τίτλο Με λένε Αδάμ). Πρόκειται για ένα έργο που τον τοποθετεί ακόμα πιο ψηλά στο λογοτεχνικό στερέωμα. Ο Ελιάς Χούρι είναι μεταφρασμένος όσο και ο Ναγκίμπ Μαχφούζ.
Το έργο του είναι εκτεταμένο και διαβάζοντας τα μυθιστορήματά του μαθαίνουμε Ιστορία, βλέπουμε μπροστά μας όσα συμβαίνουν στη Γάζα, τη Δυτική Οχθη, την Ανατολική Ιερουσαλήμ, μέσα όμως από τις μαρτυρίες ανθρώπων που τα έζησαν και θέλησαν να μιλήσουν. Αλλωστε στην παλαιστινιακή υπόθεση ήταν ταγμένος.
Η σιωπή και το τραύμα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των Παλαιστινίων μα και των Λιβανέζων, και η λογοτεχνία μάς έδωσε την ευκαιρία να τα αφουγκραστούμε όλα αυτά. Μέσα από το νοσοκομείο όπου νοσηλευόταν για καιρό, ο Ελιάς Χούρι έγραψε πρόσφατα: «Η Γάζα και η Παλαιστίνη βομβαρδίζονται άγρια για σχεδόν ένα χρόνο και αντιστέκονται… είναι ένα πρότυπο που με διδάσκει κάθε μέρα να αγαπώ τη ζωή». Ελιάς Χούρι, δάσκαλε αγαπημένε, καλό σου ταξίδι. Θα σε διαβάζουμε πάντα.
Η κυρία Ελένη Καπετανάκη είναι μεταφράστρια αραβικής λογοτεχνίας και ιστορίας. Η «Πύλη του ήλιου» ανήκει στις πλέον σημαντικές εργασίες της.
