Η εποχή της ανισότητας

«Σήμερα οι δισεκατομμυριούχοι στις ΗΠΑ φορολογούνται με χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές από την εργατική τάξη». Η παραπάνω πρόταση μπορεί εκ πρώτης όψεως να μοιάζει παράδοξη: παρά την τεκμηριωμένη πλέον εύνοια του αμερικανικού φορολογικού συστήματος προς την κορυφή της πυραμίδας των εισοδημάτων υποπτεύεται κανείς κάποια γενίκευση, κάποια υπερβολή, έστω, των συγγραφέων του κειμένου προς επίρρωση και τονισμό του επιχειρήματός τους. Το συνοδευτικό γράφημα ωστόσο είναι αποκαλυπτικό: έπειτα από μια σταθερά καθοδική πορεία δεκαετιών, το 2018 ο συντελεστής που αφορά τα 400 ανώτατα εισοδήματα της χώρας υπολειπόταν για πρώτη φορά εκείνου του κατώτερου οικονομικά 50% των πολιτών. Με παρόμοια εμβληματικά στατιστικά στοιχεία Ο θρίαμβος της αδικίας των Εμάνουελ Σάεθ και Γκαμπριέλ Ζυκμάν, οικονομολόγων στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ, αναπαριστά την άνοδο των ανισοτήτων μετά το 1980 με τρόπο εύγλωττο και ξεκάθαρο: η πολιτική επιλογή της απορρύθμισης του φορολογικού συστήματος του New Deal οδήγησε στo χαοτικό άνοιγμα της ψαλίδας υπέρ των εύπορων.

Το πλεονέκτημα του βιβλίου σε σχέση, λόγου χάρη, με τα αξιολογότατα αντίστοιχα του Τομά Πικετί, του οποίου συνεργάτης υπήρξε παλιότερα ο Σάεθ και μαθητής ο Ζυκμάν, είναι η ευθύτητα και η απλότητα του επιχειρήματος. Το Κεφάλαιο στον 21ο αιώνα και η περυσινή συνέχειά του, Κεφάλαιο και ιδεολογία (ανέκδοτη ακόμη στα ελληνικά), αποτελούν έργα σύνθετα, με ευρύτερη επισκόπηση της δυτικής κοινωνίας και ενσωμάτωση παραδειγμάτων από τον χώρο της λογοτεχνίας και της κουλτούρας. Οι Σάεθ και Ζυκμάν για να αναδείξουν την επιστροφή της ανισότητας επιλέγουν τη μέθοδο της μελέτης περίπτωσης του αμερικανικού φορολογικού συστήματος. Περιγράφουν την «εθνική διαδρομή» από μια εποχή προοδευτικής φορολόγησης σε μια εποχή εκτεταμένης φοροασυλίας για τους κατόχους μεγάλου πλούτου. Ενώ μεταξύ 1944 και 1981 προβλεπόταν ανώτατος φορολογικός συντελεστής κατά μέσο όρο στο 81% για τα εξαιρετικά υψηλά εισοδήματα άνω των 6 εκατ. δολαρίων σε σημερινή αξία και το ανώτατο 0,1% της εισοδηματικής πυραμίδας φορολογούνταν τη δεκαετία του 1950 ως και με 55%, με τη «μεταρρύθμιση» του Ντόναλντ Τραμπ το 2018 ο δείκτης υποχώρησε περί το 20%. Παράλληλα, τα βάρη της εργατικής και της μεσαίας τάξης αυξήθηκαν καθώς το ατελές αμερικανικό σύστημα υγείας χρηματοδοτείται από υψηλές ασφαλιστικές εισφορές.