«Η απελευθέρωση της Ελλάδας ήρθε ως αναπάντεχηεξέλιξη»

Η Ελληνική Επανάσταση του Μαρκ Μαζάουερ είναι ένα βιβλίο με προϊστορία μιας δεκαετίας. Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κολούμπια άρχισε να εργάζεται σε αυτό τον καιρό που η παγκόσμια κρίση χρέους σηματοδοτούσε την είσοδο της Ελλάδας στην εποχή των μνημονίων. Το ολοκλήρωσε τη στιγμή μιας άλλης παγκόσμιας κρίσης, υγειονομικής αυτή τη φορά. Διεισδυτική ερμηνευτικά, γοητευτική αφηγηματικά, η μελέτη του αποσκοπεί σε μια κριτική ματιά στα πεπραγμένα της Επανάστασης. Ο αναγνώστης δεν θα αντικρίσει εδώ μια εξιδανικευμένη εικόνα του Αγώνα. Δεν θα βρει υπεράνθρωπους ήρωες, αλλά ανθρώπους με προτερήματα, πάθη και ελαττώματα. Δεν θα συναντήσει μια γραμμική ιστορία προκαθορισμένης επιτυχίας, αλλά τη διαρκή διακύμανση ευνοϊκών και δυσμενών περιστάσεων. Θα αντιληφθεί ότι τα γεγονότα μάς είναι γνωστά σε αδρές γραμμές, υπάρχουν όμως άγνωστες λεπτομέρειες που αναδιαμορφώνουν πιθανώς την πρόσληψή τους. Θα συνειδητοποιήσει ότι το 1821, όπως κάθε επανάσταση, συνιστά μάλλον φωτοσκίαση παρά αδιάκοπη διαδοχή λαμπρών πράξεων.

Εκείνο που απασχολεί ιδιαίτερα τον ιστορικό είναι μια πιο υλική, πιο απτή, θα λέγαμε, απόδοση της επαναστατημένης κοινωνίας: το βίαιο αποτύπωμα του πολέμου στον βίο των καθημερινών ανθρώπων, η εμπέδωση των αντιξοοτήτων της πάλης, οι ενδοκοινοτικές ασυμφωνίες, η ανασυγκρότηση του αξιακού συστήματος της εποχής πρωτίστως. Με αυτά ως εργαλεία μπορεί να κατανοήσει κανείς πληρέστερα τόσο τα κίνητρα και τις πράξεις των πρωταγωνιστών όσο και να συλλάβει το πώς οι Ελληνες κατέκτησαν τελικά «την ελευθερία να διαμορφώσουν το μέλλον τους μέσα σ’ ένα δικό τους κράτος στο εσωτερικό ενός διεθνούς συστήματος κρατών» όπως σημειώνει επιγραμματικά στην καταληκτική του παράγραφο. Από τη Νέα Υόρκη, όπου βρίσκεται αυτές τις ημέρες, συζητήσαμε με τον Μαρκ Μαζάουερ για την ιστοριογραφική εικόνα της Επανάστασης, τις ρήξεις και τις συνέχειες της κοινωνίας της, τον αναστοχασμό γύρω από τις επετείους του 1821 και του 1922.