ώς συνδέονται μεταξύ τους η φιλοσοφία και οι επιστήμες; Και σε τι διαφέρουν; Αυτές τις σχέσεις ερευνά ο Ευθύμιος Μπόκαρης, αναπληρωτής καθηγητής Χημείας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, στην ερεθιστική του μελέτη Φιλοσοφία και επιστήμες ξεκινώντας από τη διαπίστωση πως αν η φιλοσοφία ενδιαφέρεται για το «πώς» και το «τι» γνωρίζουμε, οι επιστήμες ενδιαφέρονται για τη «γνώση» ενός τομέα της πραγματικότητας. Βέβαια, υπάρχουν παραδείγματα φιλοσόφων και στον 20ό αιώνα που υπήρξαν σπουδαίοι επιστήμονες, όπως αυτό του Μπέρτραντ Ράσελ ο οποίος ήταν κορυφαίος μαθηματικός, ή του Λούντβιχ Βιντγκενστάιν που τα κείμενά του για τη φιλοσοφία της γλώσσας και των μαθηματικών παραμένουν αξεπέραστα. Ενας επιστήμονας όσο καλύτερα γνωρίζει το αντικείμενό του τόσο περισσότερο το ανάγει στο επίπεδο της φιλοσοφικής σκέψης διευρύνοντας το πεδίο του επιστητού. Στα χρόνια του Αριστοτέλη το πεδίο περιελάμβανε τα πάντα. Αλλά κι αιώνες αργότερα υπήρξαν σπουδαίοι φιλόσοφοι που ήταν και εξαιρετικοί επιστήμονες, όπως, λ.χ., ο Λάιμπνιτς, ο οποίος ήταν και μαθηματικός, φυσικός και ιστορικός, ο κορυφαίος homo universalis μετά τον Αριστοτέλη.
Η εξέλιξη των επιστημών βεβαίως υπήρξε τέτοια που η εξειδίκευση ήταν αναπόφευκτη, αφού για λόγους πρακτικούς τα γνωστικά αντικείμενα θα έπρεπε να αυτονομηθούν, κατά κάποιον τρόπο, ώστε να είναι αποτελεσματικότερη και η σχετική έρευνα. Ομως η «χρυσή τομή» ενδιέφερε πάντα τους επιστήμονες πρώτης γραμμής και τα ειδοποιημένα πνεύματα. Βρίσκοντας τις ομοιότητες, αντιλαμβάνεται κανείς ευκολότερα και τις διαφορές, δηλαδή το πού συγκλίνουν και πού αποκλίνουν οι επιστήμες και η φιλοσοφία. Αλλά και τη λογοτεχνία και την τέχνη δεν μπορούμε να τις αποκόψουμε από τις επιστήμες, όπως άλλωστε και τη φιλοσοφία. Η φιλοσοφία μπορεί να προσφέρει τη διάσταση του καθολικού, και οι μεγάλοι επιστήμονες που γνωρίζουμε ήταν εκείνοι που έκαναν την ανθρωπότητα καλύτερη. Γι’ αυτό και ο Εντγκαρ Αλαν Πόου τον 19ο αιώνα στο σονέτο του Στην επιστήμη την αποκαλούσε «αληθινή κόρη του γερο–χρόνου, αληθινή τέχνη».
Ευθύμιος Μπόκαρης
Φιλοσοφία και επιστήμες. Από τον Πλάτωνα μέχρι τον Καντ
Εκδόσεις UTOPIA, 2020,
σελ. 592,
τιμή 28 ευρώ
Καρλ
Πόππερ
Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της
Μετάφραση
Ειρήνη Παπαδάκη.
Εκδόσεις
Παπαζήση, 2021,
σελ. 1.152,
τιμή 48,76 ευρώΤο σπουδαιότερο έργο ενός από τους σημαντικότερους στοχαστές του 20ού αιώνα. Βιβλίο πρωτότυπο, συναρπαστικό και βαθύ, που αναλύει με ακρίβεια τις ιδέες και την επίδρασή τους στις κοινωνίες. Η συμβολή του Καρλ Πόππερ στην πολιτική, την ηθική και τη λογική θεωρία υπήρξε μοναδική, όπως και στη Φιλοσοφία της Ιστορίας και την Ιστορία της Φιλοσοφίας.Theodor Adorno
Μελέτες για την αυταρχική προσωπικότητα
Μετάφραση
Γιώργος Καράμπελας.
Εκδόσεις ΕΑΠ, 2021,
σελ. 360, τιμή 24 ευρώΟ αυταρχισμός είναι προθάλαμος του ρατσισμού και του φασισμού. Οι μελέτες αυτές του Αντόρνο, κορυφαίου στοχαστή της Σχολής της Φρανκφούρτης, το αποδεικνύουν με απτά παραδείγματα που προέκυψαν έπειτα από μακροχρόνια και συστηματική έρευνα. Και επιβεβαιώνουν το πόσο σημαντική παραμένει και σήμερα η προσπάθεια για την εμβάθυνση της ανεκτικής και δημοκρατικής κοινωνίας.Βάλτερ Μπένγιαμιν
Ημερολόγιο Μόσχας
Μετάφραση
Ελένη Βαϊκούση.
Εκδόσεις
Καστανιώτη, 2021,
σελ. 272, τιμή 16 ευρώΟ Βάλτερ Μπένγιαμιν ταξίδεψε στη Μόσχα μεταξύ του 1926 και του 1927. Ο μείζων αυτός δοκιμιογράφος μάς παρουσιάζει ένα αλησμόνητο πανόραμα της σοβιετικής πρωτεύουσας σε μια εποχή σεισμικών αλλαγών. Η πόλη αλλά και η σοβιετική κοινωνία της εποχής συνθέτουν ένα γοητευτικό χρονικό γραμμένο από έναν αμφιθυμικό διανοούμενο, αλλά και από τους βαθύτερους στοχαστές του Μεσοπολέμου. Ζυλ
Μισλέ
Η Μάγισσα
Μετάφραση Εφη Κορομηλά.
Εκδοση του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης, 2021,
σελ. 496, τιμή 27 ευρώΟ Ζυλ Μισλέ, μείζων εκπρόσωπος της ρομαντικής ιστοριογραφίας, μας δίνει το πορτρέτο της «μάγισσας» του Μεσαίωνα, των δεισιδαιμονιών και του απηνούς διωγμού που είχε εξαπολυθεί εναντίον των «μαγισσών» από την Εκκλησία και τα αυταρχικά καθεστώτα. Πέρα από την καθαρά ιστορική του αξία, το βιβλίο αποτελεί σημαντική συμβολή σε ό,τι αφορά τις σύγχρονες φεμινιστικές σπουδές. Εντυ
ντε Βιντ
Τελευταίος σταθμός Αουσβιτς. Η μαρτυρία μου από το στρατόπεδο (1943-1945)
Μετάφραση
Μαργαρίτα Μπονάτσου.
Εκδόσεις Πατάκη, 2021,
σελ. 304, τιμή 13 ευρώΤο 1943 ο ολλανδός ψυχίατρος Εντυ ντε Βιντ και η γυναίκα του εκτοπίστηκαν στο Αουσβιτς. Ο γιατρός κατέγραψε τα όσα έζησε σ’ αυτό το κολαστήριο: τη φρίκη, την απίστευτη βαρβαρότητα, την κτηνωδία των Ες Ες και τον αγώνα των κρατουμένων να επιβιώσουν. Το βιβλίο διαβάζεται απνευστί και με αισθήματα αγανάκτησης.Stuart
Russell
Συμβατή με τον άνθρωπο; Η τεχνητή νοημοσύνη και το πρόβλημα του ελέγχου
Μετάφραση Νίκος Αποστολόπουλος.
Εκδόσεις Τραυλός, 2021,
σελ. 514, τιμή 23 ευρώΟ Στιούαρτ Ράσελ, καθηγητής της Επιστήμης των Υπολογιστών στο Μπέρκλεϊ, θέτει το ερώτημα αν η επερχόμενη επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης θα εξελιχθεί ομαλά ή αν θα σημάνει την υποβάθμιση του ανθρώπου και του πολιτισμού του και προτείνει τρόπους σχεδιασμού και αρχιτεκτονικής των συστημάτων ώστε να διασφαλιστεί η αρμονική συνεργασία ανθρώπου
και μηχανής.Ζαν-
Μισέλ Ρε
Η αυτοκτονία
της Γερμανίας.
Με αφορμή των Μωϋσή του Τόμας Μαν
Μετάφραση
Ανδρέας Παππάς.
Εκδόσεις Στερέωμα, 2021,
σελ. 264, τιμή 21 ευρώΟ Ζαν-Μισέλ Ρε αφορμάται από μια μάλλον παραγνωρισμένη νουβέλα του Τόμας Μαν που δημοσίευσε το 1943 προκειμένου να αναλύσει τη συνεισφορά του ιουδαϊσμού στη γερμανική κουλτούρα και να κατανοήσει τη διαδρομή μέσα από την οποία η εκμαυλισμένη από τον ναζισμό Γερμανία κατέληξε να απαρνηθεί την αναπόσπαστη πολιτισμικά εβραϊκή συνιστώσα της.
Στέφανος Δημητρίου
Ο ελεύθερος άνθρωπος. Ο πολιτικός ανθρωπισμός και η «πολιτική μηχανική» του Ζαν-Ζακ Ρουσσώ
Εκδόσεις Πόλις, 2021,
σελ. 608, τιμή 25 ευρώΝόμος και ελευθερία, εξαναγκασμός και ελευθερία, το επίκεντρο και η ουσία του ρουσσωικού παραδόξου αποτελούν το υπόβαθρο της μελέτης του αναπληρωτή καθηγητή Πολιτικής Φιλοσοφίας του Παντείου Πανεπιστημίου Στέφανου Δημητρίου, ερμηνευτικής και κριτικής θεώρησης του τρόπου συγκρότησης της πολιτικής θεωρίας του Ζαν-Ζακ Ρουσσώ με κύριο άξονα και αναφορά το Κοινωνικό συμβόλαιο.Ernst
Kassirer
Φιλοσοφία των συμβολικών μορφών.
Η μυθική σκέψη
Μετάφραση Νικόλαος-Ιωάννης Κοσκινάς.
Εκδόσεις Αρσενίδη, 2021,
σελ. 526,
τιμή 28,62 ευρώΟ μύθος και η γλώσσα διαμορφώνουν το συμβολικό πεδίο μέσω του οποίου επί αιώνες οι άνθρωποι κατανοούν τον κόσμο. Η μυθική σκέψη είναι λοιπόν όσο σημαντική και η λογική ανάλυση. Και ο κόσμος των συμβόλων λειτουργεί σαν μια δεύτερη πραγματικότητα, η γοητεία της οποίας, καθώς αποδεικνύει ο Κασίρερ, είναι αδιαμφισβήτητη, όπως όμως και η επικινδυνότητά της. Τιτίκα Δημητρούλια
Μετάφραση
και μνήμη.
Η μετάφραση ως μνήμη και η μνήμη στη μετάφραση
Εκδόσεις
Γκοβόστη, 2021,
σελ. 276,
τιμή 22,50 ευρώΗ μεταφρασεολογία είναι ένας σχετικά νέος επιστημονικός κλάδος που αναπτύσσεται ραγδαία τα τελευταία χρόνια. Στην πολύ ενδιαφέρουσα αυτή μελέτη η Τιτίκα Δημητρούλια συνδέει τη μετάφραση με τη μνήμη και τις αντίστοιχες σπουδές ερευνώντας το πεδίο των επιδράσεων, της διακειμενικότητας, της ερμηνείας και της μνημοτεχνικής με εξαιρετικά πρωτότυπο τρόπο. William
H. McNeill
Λαοί και
επιδημίες
Μετάφραση
Γιάννης Βογιατζής.
Εκδόσεις Παπαδόπουλος, 2021, σελ. 344,
τιμή 24,99 ευρώΟ Γουίλιαμ Μακνίλ υπήρξε σπουδαίος ιστορικός και γοητευτικότατος αφηγητής. Στο βιβλίο του αυτό αναλύει σε βάθος την επίδραση των μολυσματικών ασθενειών στους λαούς και τις κοινωνίες. Είναι σαν να μας προτρέπει να δούμε υπό διαφορετική οπτική γωνία τον πολιτισμό και την Ιστορία, ιδιαίτερα τώρα που η ανθρωπότητα δίνει τη μεγάλη μάχη εναντίον της πανδημίας. Simon Wisenthal
Οι δολοφόνοι
ανάμεσά μας
Μετάφραση
Γεωργία Μίχα.
Εκδόσεις Παπαδόπουλος, 2021,
σελ. 336,
τιμή 22 ευρώΟ Σιμόν Βίζενταλ, επιζών του Μαουτχάουζεν, έβαλε στόχο της ζωής του να ανακαλύψει και να στείλει στη Δικαιοσύνη τους ναζί εγκληματίες που διέφευγαν τη σύλληψη. Εντόπισε τα ίχνη πολλών και ανάμεσά τους του διαβόητου Αντολφ Αϊχμαν. Σε τούτο το χρονικό-θρίλερ περιγράφει την εγκληματική χιτλερική εποχή αλλά συχνά και την υποκρισία του Μεταπολέμου.
