Κώστας Ακρίβος
Γάλα μαγνησίας
Εκδόσεις Μεταίχμιο
σελ. 308, τιμή 16,60 ευρώ
Ο Μικ, ο Αχιλλάκος, ο Ζερβής και ο Μπράσκας: τέσσερα ονόματα, τέσσερα παράξενα παρατσούκλια με τα οποία μεγαλώνει μια άτακτη και κάπως απροσάρμοστη παρέα εφήβων στα μέσα της δεκαετίας του 1970 σε ένα οικοτροφείο του Βόλου. Ομως, όλοι οι έφηβοι δεν είναι άτακτοι και κάπως απροσάρμοστοι; Ποιος θα πει όχι; Η διαφορά με την τετράδα των πιτσιρικάδων του καινούργιου μυθιστορήματος του Κώστα Ακρίβου είναι πως δεν έχουν να παλέψουν μόνο με τις ορμές και το ανυπότακτο της ηλικίας τους, αλλά και με δυνάμεις που υπερβαίνουν κατά πολύ την ατομική τους επικράτεια. Από τη μια πλευρά είναι οι οικονομικές δυσκολίες και η φτώχεια των οικογενειών τους που τους αναγκάζουν να γίνουν οικότροφοι. Από την άλλη μεριά είναι το ίδιο το οικοτροφείο, το οποίο ανήκοντας στη Μητρόπολη Δημητριάδος (κατασκευάστηκε περί τα τέλη της δεκαετίας του 1950 και σήμερα έχει αντικατασταθεί από κάτι άλλο) ανατρέφει τα παιδιά με μια θρησκευτική αγωγή που αποτελεί την πεμπτουσία της ελληνοχριστιανικής ιδεολογίας (η μορφή του νεοεκλεγέντος τότε μητροπολίτη Χριστόδουλου περνάει από τις σελίδες του βιβλίου ως ένα στοιχείο ανανέωσης του σκληροπυρηνικού εκκλησιαστικού πνεύματος, στοιχείο πάντως που δεν είναι σε θέση να μεταβάλει καταστατικά τη λογική του).
Οι συνεχείς σκανταλιές, η μόνιμη διάθεση απειθαρχίας, οι κακές μαθητικές επιδόσεις όπως και η σταδιακή ερωτική αφύπνιση της τετράδας αποτελούν τα πάγια στοιχεία της αφήγησης σε συνδυασμό με όσα συμβαίνουν στον περίγυρο: από το πολιτικό κλίμα της αυγής της Μεταπολίτευσης και τις ταξικές αντιθέσεις ανάμεσα στα ανώτερα και στα λαϊκά στρώματα της βολιώτικης κοινωνίας, μέχρι τις μουσικές που ακούνε οι μαθητές, τα πάρτι στα οποία αρχίζουν να πηγαίνουν και τα πρώτα λογοτεχνικά τους διαβάσματα. Ο Ακρίβος τα δίνει όλα αυτά με μεγάλο κέφι και ξεχωριστή ζωντάνια, φιλοτεχνώντας εξίσου ζωηρά και τους αντιπάλους ή τους φίλους των ηρώων: από τον ηθικολόγο, αυταρχικό και υποκριτή Διάκο, μέχρι τον πολλαπλώς καταπιεσμένο (από ορθόδοξους χριστιανούς και ιεχωβάδες) Βαγγελάκη και τον μονίμως παρατρεχάμενο της εξουσίας Σώτο.
Ο αντιπαθής πάντως και γλοιώδης Σώτος θα λειτουργήσει με τον αδόκητο πνιγμό του ως κλειδί για το μυθιστόρημα του Ακρίβου. Χρησιμοποιώντας διπλό αφηγηματικό χρόνο (το ένα επίπεδο αναφέρεται στη ζωή των παιδιών στο οικοτροφείο, το άλλο στα γεγονότα του Ιουνίου του 1975, τον μήνα θανάτου του Σώτου), ο συγγραφέας ξετυλίγει υπομονετικά (χωρίς όμως κενά ή υπερβάσεις της οικονομίας του) το νήμα για τον εντοπισμό του τραύματος το οποίο θα σημαδέψει διά βίου την τετράδα. Κάποιοι (της αστυνομίας και των συγγενών του θανόντος συμπεριλαμβανομένων) θα θεωρήσουν τους τέσσερις υπεύθυνους για τον πνιγμό και μολονότι ουδείς θα κατηγορηθεί επισήμως προς μια τέτοια κατεύθυνση, η εικαζόμενη μομφή θα τους καταδιώξει εσωτερικά επί δεκαετίες. Και ακριβώς εδώ, μετά από πολλές δεκαετίες, θα επέλθει η κάθαρση την οποία υπαινίσσεται ο τίτλος του βιβλίου: το γάλα μαγνησίας είναι μια ανόργανη χημική ουσία που αποτελεί συστατικό για αντιόξινα και καθαρτικά φάρμακα. Στην περίπτωσή μας το καθαρτικό είναι η παραδοχή πως όλοι (του Σώτου συμπεριλαμβανομένου) έφταιγαν και δεν έφταιγαν γι’ αυτό που καθόρισε την ενήλικη προσωπικότητα των τεσσάρων. Χρυσή τομή; Οχι: επώδυνο αίσθημα ενοχής αλλά και δύσκολη λύτρωση για τους ήρωες ενός καλοχτισμένου μυθιστορήματος ενηλικίωσης, που ξέρει πώς να ισορροπήσει τους χαρακτήρες του, όπως και πώς να δουλέψει με την περίπλοκη ψυχολογία τους, καταφεύγοντας σε μια γλώσσα η οποία χωρίς να είναι ακριβώς η γλώσσα της πρώιμης ηλικίας καταφέρνει να αποτυπώσει παραστατικά όλη την αφέλεια, τη βιάση, την πονηριά, τη ματαιοδοξία και την ευφυΐα της εφηβείας.
* Εκ παραδρομής στο φύλλο της 28ης Οκτωβρίου δεν τυπώθηκε το όνομα του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου στην κριτική του με τίτλο «Τρεις στιγμές κρίσης» για το βιβλίο του Γ. Στόγια «Ο τελευταίος τροχός της αμάξης» (Εκδ. Μελάνι).
