Προτού επιβληθεί η καραντίνα, κατά την πρόσφατη πανδημία, είχε ήδη γράψει μερικές χιλιάδες λέξεις. «Δεν έχω βρεθεί ποτέ στο Διάστημα, δεν θα μπορούσα ποτέ να πάω στο Διάστημα, και υπάρχουν άνθρωποι που έχουν φτάσει στο Διάστημα και έχουν γράψει για αυτό με πολλή διαύγεια, συνεπώς ποια είμαι εγώ για να το κάνω αυτό;» αναρωτιόταν τότε η 49χρονη σήμερα Σαμάνθα Χάρβεϊ. Εχασε την αυτοπεποίθησή της, αποθαρρύνθηκε, όμως δεν τα παράτησε.

Αντιθέτως, μες στον αναγκαστικό εγκλεισμό, πλημμυρισμένη από εικόνες του Διαστήματος, που έγιναν στο μεταξύ η σταθερή της συντροφιά, δεν σταμάτησε, επέστρεψε στο χειρόγραφο, το συνέχισε.

Και τον Νοέμβριο του 2023 κυκλοφόρησε από τον οίκο Jonathan Cape το μυθιστόρημά της Orbital (Σε τροχιά) που το βράδυ της περασμένης Τρίτης απέσπασε το Βραβείο Booker 2024, τη σημαντικότερη ετήσια λογοτεχνική διάκριση στον αγγλόφωνο κόσμο.

Η απόφαση της κριτικής επιτροπής, όπως ανέφερε ο πρόεδρος Εντμουντ ντε Βάαλ, ήταν ομόφωνη καθώς η Χάρβεϊ έχει συνθέσει ένα «όμορφο» έργο που λειτουργεί αφενός ως ένα «αγαπητικό γράμμα προς τον πλανήτη μας», τον «πληγωμένο» πλανήτη μας, και αφετέρου επικυρώνει «με έναν βαθιά συγκινητικό τρόπο την ατομική και συλλογική αξία κάθε ανθρώπινης ζωής». Είχε να τιμηθεί γυναίκα συγγραφέας από το 2019.

Το βιβλίο της Χάρβεϊ (μόλις 144 σελίδες στην πρωτότυπη βρετανική εκδοχή του, από τα πιο σύντομα κείμενα που έχουν κατακτήσει την κορυφή στην ιστορία του θεσμού) ετοιμάζεται ήδη από τις εκδόσεις Gutenberg, για τις αρχές του 2025, σε μετάφραση, όπως πληροφορήθηκε «Το Βήμα», του Γιώργου Κυριαζή.

Το γεγονός ότι το μυθιστόρημα της Χάρβεϊ τοποθετείται στην απεραντοσύνη του Διαστήματος δεν σημαίνει ότι ανήκει στην επιστημονική φαντασία. Οχι μόνο δεν υπάρχουν εξωγήινοι στο βιβλίο, ας πούμε, αλλά η συγγραφέας αναδεικνύει πόσο γήινοι, δηλαδή ευάλωτοι και μικροί, σε σχέση με τον μεγάλο κόσμο, είμαστε όλοι μας. Και το επιτυγχάνει μέσα από μια ενδιαφέρουσα, αντιστικτική στρατηγική.

Μήπως χρειάζεται να ταξιδέψουμε μέχρι στο Διάστημα προκειμένου να συνειδητοποιήσουμε τις πραγματικές μας διαστάσεις, τα πεπερασμένα όριά μας; Μπορούμε άραγε, και πώς, να ανακτήσουμε όσα φαίνεται ότι έχουμε χάσει από τον πυρήνα μας; Πόσο μακριά από τον άνθρωπο πρέπει να πάμε για να τον ξαναβρούμε; Επαναπροσδιορίζεται, επανεφευρίσκεται ο ανθρωπισμός;

Η φόρμα της Χάρβεϊ, η οποία έχει ταλαιπωρηθεί από χρόνια αϋπνία, συνδυάζει έναν υπαρξιστικό ρεαλισμό με τη μεταφυσική αγωνία και το καταφέρνει με γλώσσα πυκνή και αποτελεσματική.

Στο Orbital, στο πέμπτο μυθιστόρημα της συγγραφέως, παρακολουθούμε την εναλλαγή έξι αστροναυτών και κοσμοναυτών στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, από την Αμερική, τη Ρωσία, την Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιαπωνία. Αιωρούνται μαζί και εργάζονται έξω από τη Γη, τον «σιωπηλό μπλε πλανήτη μας», όμως οι διαφορετικές ζωές τους, οι οικείοι τους, η μνήμη τους, το μυαλό και η καρδιά τους, όλα αυτά βρίσκονται στη Γη, με τις ηπείρους, τους ωκεανούς, τους παγετώνες, τις εποχές της.

Η καθημερινότητα που έχουν αφήσει πίσω, τέσσερις άνδρες και δύο γυναίκες, οι δεσμοί τους, ένας ζωγραφικός πίνακας, μια γρίπη, ακόμα και ο θάνατος, φτάνουν εκεί, ανάμεσα στους αστερισμούς του γαλαξία.

Αλλαγή βλέμματος, αλλαγή προοπτικής, η απόσταση που μετουσιώνεται σε αναψηλάφηση νοήματος, μέσα στην ελαστικότητα του χρόνου, μέσα σε μια παράξενη διάσταση κοσμολογικής, μα και ανθρώπινης, απαντοχής.

To Βραβείο Goncourt στον Καμέλ Νταούντ

Η κορυφαία λογοτεχνική διάκριση της Γαλλίας, το Βραβείο Goncourt 2024, σε μια κίνηση υψηλού πολιτικού και πολιτισμικού συμβολισμού, πέραν της καλλιτεχνικής αναγνώρισης, απονεμήθηκε στο εφετινό φαβορί, στον 54χρονο αλγερινό συγγραφέα και δημοσιογράφο Καμέλ Νταούντ.

Φωτογραφία: EPA/CHRISTOPHE PETIT TESSON

O τίτλος του βιβλίου Houris (Ουρί), που κυκλοφόρησε από τον οίκο Gallimard, παραπέμπει στις όμορφες, παρθένες κοπέλες που, σύμφωνα με το Κοράνι, θα βρουν στον Παράδεισο οι ευσεβείς μουσουλμάνοι. Το ίδιο όνομα φέρει το κοριτσάκι που κυοφορεί (και σκέφτεται να ρίξει) η Αυγή, η νεαρή κεντρική ηρωίδα αυτού του σκληρού πλην λυρικού μυθιστορήματος (απαγορευμένο στην Αλγερία). Η ίδια δεν μπορεί να μιλήσει πια, στον λαιμό της διαγράφεται, σαν δυσοίωνο χαμόγελο, μια σχισμή.

Ο Νταούντ ακτινογραφεί μια «μαύρη δεκαετία» (1992-2002) στη σύγχρονη ιστορία της πατρίδας του, τη σύγκρουση ανάμεσα στους ισλαμιστές και τον κρατικό στρατό. Δύο βιβλία του είναι διαθέσιμα στα ελληνικά, Μερσώ, ο άλλος ξένος και Ζαμπόρ ή οι ψαλμοί, από τις εκδόσεις Πατάκη. Ο οίκος, συνεπέστατος, ετοιμάζει και το Houris.