Διχαστικός σωσίας

Διαβάζω σε κάποιες από τις κριτικές που έχουν δημοσιευτεί για τη «Μισή καρδιά», το καινούργιο μυθιστόρημα του Δημήτρη Σωτάκη, πως το πρόσωπο το οποίο βάζει σε πολλαπλές δοκιμασίες τον ήρωά του δεν είναι σωσίας, αλλά ο έτερος εαυτός του. Κάθε σωσίας, όμως, αποτελεί έναν έτερο εαυτό, έναν διπλασιασμό του εγώ ενόσω αναζητεί την ταυτότητά του, ακόμα κι αν κάτι τέτοιο (ή κυρίως όταν κάτι τέτοιο) οδηγεί σε εσωτερικό διχασμό, όπως στον «Σωσία» του Ντοστογέφσκι, έντονα επηρεασμένο από το κλίμα του Γκόγκολ. Η ιδέα του Σωτάκη ξεκινάει από το αμέσως προηγούμενο μυθιστόρημά του, τον «Μεγάλο υπηρέτη» (2019), όπου ο σωσίας ή ο έτερος εαυτός έχει να κάνει με τη δύναμη της εξουσίας (κάτι το οποίο έχει απασχολήσει κατ’ επανάληψη τον συγγραφέα στα βιβλία του). Η ιδέα είναι καλύτερα δουλεμένη και αρθρωμένη στη «Μισή καρδιά», όπου το διπλασιασμένο εγώ πρέπει να παλέψει με τη λάμψη της καλλιτεχνικής επιτυχίας και του έρωτα.

Ο Σωτάκης ανιχνεύει πάντοτε μια επινοημένη πραγματικότητα στην πεζογραφία του, όπου άνθρωποι, αντικείμενα και υλικό περιβάλλον, απαλλαγμένοι από χρονικούς ή τοπικούς περιορισμούς (είναι κάτοικοι ανώνυμων πόλεων με αδιευκρίνιστη ηλικία και ασαφή εποχή δράσης), υποβάλλονται σε μια διαδικασία προοδευτικής μεταμόρφωσης με απρόσμενα κατά κανόνα αποτελέσματα. Το απρόσμενο στη «Μισή καρδιά» έρχεται σαν μια επιλογή ή σαν μια πιθανότητα ζωής που έμεινε, από φόβο ή από ατολμία μπροστά στο μείζον άλμα της ελευθερίας, στα μισά του δρόμου, σβήνοντας με την πάροδο του χρόνου από τον ορίζοντα, χωρίς ωστόσο να κατασιγαστεί ποτέ η σφοδρότητα της αλλοτινής ορμής. Σε μια παρόμοια κατάσταση ζει την πληκτική καθημερινότητά του η ήρωας του Σωτάκη όταν συναντά τον σωσία του. Εχοντας εγκαταλείψει την καριέρα του στη ζωγραφική, καθώς και έναν σπουδαίο έρωτα, είναι τώρα υποχρεωμένος να εργάζεται σε μια εταιρεία δημοσκοπήσεων και να μοιράζεται τον βίο του με μια γυναίκα την οποία δεν είναι σίγουρος πως αγαπά και με έναν γιο τον οποίο μπορεί να λατρεύει, χωρίς παρ’ όλα αυτά να νιώθει πως η παρουσία του είναι σε θέση να κλείσει το χρονίως εγκατεστημένο κενό.