Αριστεία κατασκόπων

Την εποχή του Ψυχρού Πολέμου ο ευρύς χώρος που καταλαμβάνει σήμερα το αστυνομικό μυθιστόρημα ως κοινώς αποδεκτό είδος λαϊκής ψυχαγωγίας αποτελούσε προνομιακό πεδίο του spy novel. Δεν μπορεί να πει κανείς ότι το νουάρ του Ρέιμοντ Τσάντλερ και του Ζορζ Σιμενόν δεν είχε την επιρροή και τους αναγνώστες του, ωστόσο τα ευπώλητα της εποχής, χαρτόδετα και πανταχού παρόντα από περίπτερα ως αεροδρόμια, ήταν τα έργα των Ερικ Αμπλερ, Ρόμπερτ Λάντλαμ, Ιαν Φλέμινγκ, Τζον Λε Καρέ. Σε αυτόν τον τελευταίο αξίζει να σταθεί κανείς σήμερα, όλα αυτά τα χρόνια μετά, όχι γιατί είναι ο μόνος ζωντανός δεσμός με το παρελθόν προ της πτώσης του Τείχους, αλλά για να προβεί σε μια αντίστιξη με την τρέχουσα αντίστοιχη λογοτεχνία. Κανείς δεν αμφιβάλλει ότι οι σημερινοί τεχνίτες του μπεστ σέλερ, ο Τζο Νέσμπο και οι λοιποί αδελφοί Σκανδιναβοί, οι εκάστοτε Τζέφρι Ντίβερ και Πατρίσια Κόρνγουελ, για να μην αναφέρουμε τον βιομηχανικής παραγωγής Τζέιμς Πάτερσον, οδηγούν ξέφρενα το μυθοπλαστικό τους όχημα, παραπλανούν άψογα τον αναγνώστη και τον καθοδηγούν σε μια απολαυστική διαδρομή rollercoaster. Ωστόσο, εκ των υστέρων και με τη στερνή του γνώση μπορεί κανείς να αναβιβάσει κείμενα που τότε χρησίμευαν για να σκοτώνεις, υποτίθεται την ώρα, σε φόνους υψηλής ποιότητας: στον Εντιμότατο μαθητή (εκδ. Καστανιώτη), για παράδειγμα, ενδιάμεσο μέρος της «τριλογίας του Κάρλα», ο Λε Καρέ υφαίνει μια αφήγηση με αργούς ρυθμούς, λαβυρινθώδη πλοκή, σταδιακή και πολυπρισματική παραχώρηση των πληροφοριών που απαιτεί τη συνθετική ικανότητα του αναγνώστη προκειμένου η συνολική εικόνα να συμπληρωθεί ψηφίδα ψηφίδα. Απαιτητικός, λεπτομερειακός και αναλυτικός, ο Λε Καρέ στήνει το απαραίτητο σκηνικό για να αναδειχθεί όλη η γραφειοκρατική λειτουργία των μυστικών υπηρεσιών, να σκιαγραφηθούν λεπτομερειακά τα ψυχολογικά πορτρέτα των ανθρώπων της, να καταγραφεί ο κυκεώνας της μετα-αποικιοκρατίας, να χαρτογραφηθεί η ηθικά αμφίβολη επικράτεια των επιλογών του Ψυχρού Πολέμου. Μετά την καταβύθιση σε ένα τέτοιο σύμπαν προδοσίας και ηθικής έκπτωσης ο κάθε σίριαλ κίλερ θα έμοιαζε μάλλον δισδιάστατος.