Από τη Βενετία στο Ιάσιο

Αν η Βενετία ήταν το επίκεντρο των ελληνικών γραμμάτων στην Αναγέννηση, η μετακίνηση των λογίων του Φαναρίου στις παρίστριες ηγεμονίες τον 17ο αιώνα σηματοδοτεί μια νέα εποχή. Μοναστήρια και εκκλησιαστικοί χώροι μετατρέπονται σε τυπογραφεία. Ιδρύονται σχολές στις οποίες θα βρουν στέγη ελληνόφωνοι ιατροφιλόσοφοι, δάσκαλοι, μεταφραστές, τυπογράφοι. Από τα ελληνικά τυπογραφεία των ηγεμονιών κυκλοφορούν εκδόσεις ιδιαίτερης αισθητικής επηρεασμένες από την τυπογραφική παράδοση του ρουμανικού βιβλίου. Το Φλαγγινιανό Φροντιστήριο και η Ακαδημία των Αβλαβών στη Βενετία, η Πατριαρχική Σχολή στα χρόνια του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, η Αυθεντική Ακαδημία του Ιασίου είναι τα εκπαιδευτικά κέντρα του Ελληνισμού της εποχής, γύρω από τα οποία αναπτύσσονται οι ιδέες που θα οδηγήσουν στην Επανάσταση. Στα εκδοτικά λάφυρα της περιόδου ως τον 18ο αιώνα ανήκουν τα Ανθη ευλαβείας, η συλλογή ποιητικών και πεζών κειμένων των σπουδαστών και των δασκάλων του Φλαγγινιανού Φροντιστηρίου, η Εξάβιβλος, η ευρέως διαδεδομένη νομική πραγματεία του Κωνσταντίνου Αρμενόπουλου, και τα λαϊκά Προσκυνητάρια, έντυπο υλικό-αντίδωρο των μοναστηριών για τις μικρές ή μεγάλες χορηγίες των πιστών που διασώζουν πολύτιμες πληροφορίες. Αυτή την παραγωγή βιβλίων και ιδεών καταγράφει στον τρίτο τόμο της σειράς Η πνευματική πορεία του γένους. Με όχημα το χειρόγραφο και το έντυπο βιβλίο, μέσα 17ου – αρχές 18ου αιώνα (Ατων, 2019) ο αρχιτέκτονας και ιστορικός του βιβλίου Κ. Σπ. Στάικος. Στις αρετές του τόμου, η πλούσια εικονογράφηση με προσωπογραφίες Φαναριωτών, λεπτουργημένα πρωτοσέλιδα, έγχρωμες υδατογραφίες, οικόσημα των ηγεμονικών οίκων της Βλαχίας και της Μολδαβίας κ.ά., ερανισμένα από σπάνιες εκδόσεις.