Αναζητώντας το αιώνιο μοντέρνο

Η εμπειρία του μοντέρνου κινήματος υπήρξε καταλυτική για την εξέλιξη της αρχιτεκτονικής μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην περίοδο του ευρωπαϊκού μεσοπολέμου, το μοντέρνο κίνημα διαχειρίστηκε και μετέφρασε σε ορατή «αντικειμενικότητα» τις ουτοπίες των καλλιτεχνικών ιστορικών πρωτοποριών, προχωρώντας στον σχεδιασμό της νέας ουτοπίας, τον σχεδιασμό μιας νέας πραγματικής ζωής μέσω της αρχιτεκτονικής. Στο περιβάλλον της Γηραιάς Ηπείρου που κλονιζόταν από οικονομικές κρίσεις, σε μια ιδεολογικά φορτισμένη και συγκρουσιακή πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα, το μοντέρνο κίνημα πρότεινε τη διάπλαση μιας νέας ενότητας μέσω της απαλλαγής από τον πολιτισμικό συντηρητισμό και της υλοποίησης ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου. Η δύναμη του κοινωνικού οράματος και ταυτόχρονα της αισθητικής χειραφέτησης προσέδωσαν επαναστατικά χαρακτηριστικά σε ό,τι έχει αποκληθεί «εποποιία του μοντέρνου».

Ο Κένεθ Φράμπτον (γεν. 1930), ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 ενεργός κριτικός και μυθική πλέον μορφή της αρχιτεκτονικής ιστοριογραφίας, δημοσίευσε το 1980 μια Ιστορία της μοντέρνας αρχιτεκτονικής που μεταφράστηκε το 1987 και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Θεμέλιο (βιβλιοπαρουσίαση εκείνης της έκδοσης με τίτλο «Η τελευταία μεγάλη σύνθεση» έγινε από τον υπογραφόμενο στις σελίδες του «Βήματος», 3/7/1988). Ανάμεσα σε προγενέστερες μνημειώδεις «ιστορίες» όπως των Μπρούνο Ζέβι, Λεονάρντο Μπενέβολο, Μανφρέντο Ταφούρι και Φραντσέσκο Νταλ Κο και τη μόλις μεταγενέστερη «ιστορία» του Γουίλιαμ Κέρτις (1982), ο Φράμπτον πρότεινε μια κριτική ανάγνωση των φαινομένων από τη βιομηχανική επανάσταση και μετά, μέσω του προσδιορισμού και της ανάδειξης θεματικών περιοχών που οδηγούσαν σε μια νέα κατανόηση του νεωτερικού εγχειρήματος στην αρχιτεκτονική. Και όλα αυτά σε μια εποχή ισχυρής αμφισβήτησης της σημασίας και κρίσης της κληρονομιάς του μοντέρνου: είναι χαρακτηριστικό ότι η «ιστορία» του Φράμπτον εκδόθηκε την ίδια χρονιά με την πρώτη Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας (1980), που ως γνωστόν καταγράφηκε ως τελετουργία της αποθέωσης και παγκόσμιας καθιέρωσης του αρχιτεκτονικού μεταμοντερνισμού.