Λίλα Κονομάρα
Ο χάρτης του κόσμου στο μυαλό σου
Εκδόσεις Κέδρος, 2018
σελ. 312, τιμή 15 ευρώ
Η Λίλα Κονομάρα έχει την ικανότητα να μεταμορφώνεται από βιβλίο σε βιβλίο, είτε μυθιστορήματα γράφει είτε νουβέλες και διηγήματα: πρώτα λογοτεχνία του φανταστικού, σε συνδυασμό με μια ιστορία μυστηρίου, ύστερα ψυχολογικό θρίλερ, κατόπιν αστυνομικό μυθιστόρημα, εν συνεχεία μια διακειμενική περιπλάνηση όπου παροντικός και παρελθοντικός χρόνος εισχωρούν επίμονα ο ένας μέσα στον άλλον και υφίστανται αλλεπάλληλες μεταμορφώσεις, σαν ένας οβιδιακός κύκλος που ξεκινάει κάθε τόσο από την αρχή, μοιάζοντας με ένα είδος παραβολής για την ανθρώπινη μοίρα. Με το καινούργιο της βιβλίο, υπό τον κάπως μακροσκελή τίτλο Ο χάρτης του κόσμου στο μυαλό σου, η συγγραφέας περνάει στην κοινωνική διερεύνηση των μονίμως επισφαλών και διαταραγμένων οικογενειακών σχέσεων. Και μιλώ για κοινωνική διερεύνηση επειδή οι χαρακτήρες της, που εκπροσωπούν τρεις διαφορετικές γενιές της εποχής μας, δεν αποτελούν ποτέ ατομικά σκίτσα, περιορισμένα στο πλαίσιο της οικογένειας ή της προσωπικής τους ύπαρξης, αλλά αποκαλύπτουν πάντοτε στο παρασκήνιο μια μορφή συλλογικής εμπλοκής.
Ας δούμε όμως από κοντά τους μυθιστορηματικούς δρώντες που είναι ο Βασίλης, φαρμακοποιός και χωρισμένος από δεκαετίες, και τα δύο παιδιά του: η Εύα, βιολόγος που εργάζεται ως ερευνήτρια σε φαρμακευτική εταιρεία, και ο Αρης, ένας έφηβος που βιώνει με τεράστιες δυσκολίες την ηλικία του. Η αυτοκτονία μιας συμμαθήτριας του Αρη με την οποία ο ίδιος ήταν σφόδρα ερωτευμένος οδηγεί σε μια παρατεταμένη δοκιμασία που κάνει πατέρα, κόρη και γιο να αναλογιστούν εξαρχής τη ζωή τους χωρίς παρ’ όλα αυτά κανένας από τους τρεις να προσπαθήσει να επαναπροσδιορίσει την ταυτότητά του: ίσως γιατί ο Βασίλης και η Εύα είναι αρκετά μεγάλοι για κάτι τέτοιο και ο Αρης πολύ μικρός. Επιμερίζοντας τη δράση σε τρεις αντίστοιχες αφηγήσεις, η Κονομάρα αφήνει τους πρωταγωνιστές της να περάσουν ξυστά και από την κρίση την οποία πλέον είναι προτιμότερο να μην ονομάσουμε κρίση αλλά μεταβολή του τρόπου ζωής προς μιαν αναπόφευκτη κατεύθυνση – τόσο αναπόφευκτη ώστε πρωταγωνιστές και κομπάρσοι να τη ζουν ως εγκατεστημένο στοιχείο του καθ’ ημέραν βίου.
Η ανασφάλεια και οι εμμονές του Βασίλη, που θα του κοστίσουν εν τέλει όχι έναν αλλά δύο χωρισμούς, τα επαγγελματικά άγχη της Εύας και ο αγώνας της να κρατηθεί ερωτικά από κάτι και η συνάντηση του Αρη με τη μητέρα του στην Ευρώπη θα συνενώσουν (όπως συμβαίνει και σε άλλα βιβλία της Κονομάρα) παρελθόν και παρόν σε μια ενιαία γραμμή, καταλήγοντας σε μια λελογισμένη κάθαρση – κάθαρση πάντως που επιτρέπει να μείνουν ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα. Σε ένα πλαίσιο σαν κι αυτό δεν βρίσκω απαραίτητους τους σχοινοτενείς διαλόγους που αναπτύσσονται μεταξύ των μελών της οικογενειακής τριάδας και άλλων ηρώων του βιβλίου: διάλογοι που θέλουν να εξαπλωθούν εφ’ όλης της ύλης (από το νόημα της τέχνης σήμερα και την ηθική της καθημερινότητας μέχρι τις συνέπειες της εξωγενούς χρήσης των προσωπικών δεδομένων και το ζήτημα των μεταναστών). Είναι σαν να βιάζεται η Κονομάρα να χωρέσει τα πάντα σε ένα καλάθι χωρίς οι ανάγκες της οικονομίας και της αφήγησής της να το επιτάσσουν.
Κατά τα άλλα, με τους πρωταγωνιστές να μετακινούνται από την Αθήνα και το Πήλιο μέχρι την Ιταλία και τη Γαλλία και με την κάθε τους κίνηση να είναι δραματουργικά απολύτως δικαιολογημένη, η συγγραφέας φιλοτεχνεί τρία πυκνά και εις βάθος σκιαγραφημένα πρόσωπα που καταφέρνουν εν τέλει, παρά τις εμφανείς αβαρίες τους, να ισορροπήσουν σε σχέση τόσο με τον εαυτό τους όσο και με τον εξωτερικό τους κόσμο.
