Αλληλοσυμπληρούμενες αναγνώσεις

Το πλεονέκτημα της συνδυαστικής μελέτης των τριών αυτών βιβλίων είναι ότι εισάγει τον αναγνώστη σε διαφορετικές προσλήψεις της σύγχρονης ιστοριογραφίας. Η προσέγγιση του Σπυρίδωνα Πλουμίδη απαντά στο αίτημα μιας αφηγηματικής ιστορίας με το βλέμμα στο ευρύ κοινό, η οποία ενσωματώνει τα πιο πρόσφατα πορίσματα της έρευνας ανασκευάζοντας μύθους και αποτυπώνοντας την τρέχουσα εικόνα της έρευνας· αυτή του Χάιντς Ρίχτερ εκφράζει μια πιο αδρομερή, παραδοσιακή γραφή, όπου η εκτεταμένη παράθεση απομνημονευμάτων και αφηγήσεων των πρωταγωνιστών αποδίδει την άποψη των συγχρόνων τους για τα υπό εξιστόρηση γεγονότα· εκείνη, τέλος, των Σενκ και Κοκτζόγλου απηχεί την απόπειρα εξοικείωσης του αναγνώστη με την πρώτη ύλη του ιστορικού, αλλά χάρη στις διευκρινίσεις ή τις αντιπαραβολές με άλλες μαρτυρίες, και της καθοδήγησής του ως προς τις τεχνικές με τις οποίες οι πηγές αναλύονται και διασταυρώνονται. Ως εκ τούτου, και παρά την αλληλεπικάλυψή τους ως έναν βαθμό, οι τρεις μελέτες αλληλοσυμπληρώνονται. Η διάστιξη των δύο πρώτων ως προς το βάρος της ευθύνης για την τραγική κατάληξη της εκστρατείας του 1919 (ο Ρίχτερ υπογραμμίζει ως ολέθρια την πολιτική αλληλεπίδραση των ιδεαλιστών Βενιζέλου και Λόιντ Τζορτζ, ο Πλουμίδης προχωρεί σε μια πολυπαραγοντική ανάλυση των αιτίων) υποδεικνύει και το πεδίο στο οποίο η ιστορική παραγωγή για την εκατονταετηρίδα της Μικρασιατικής Καταστροφής θα μπορούσε να έχει μια καίρια συμβολή: αυτή της ενσωμάτωσης των γεγονότων στο ευρωπαϊκό τους πλαίσιο πέρα από την πεπαλαιωμένη εκδοχή των ξενοκίνητων ελλήνων ηγετών και της ένθεσής τους στη ρευστή, προσωρινή, μεταβατική τάξη πραγμάτων μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.