Ακρωτηριασμένη μνήμη

Με τα ερωτογραφήματα του αμέσως προηγούμενου βιβλίου της, της νουβέλας Μπαλαντέρ. Μια ερωτική εξτραβαγκάντσα (2015), η Μαρία Γιαγιάννου έδειξε πώς αποφεύγοντας τον ρεαλισμό και την περιγραφική αφήγηση, η σύγχρονη πεζογραφία μπορεί, εφόσον διαλέξει μια τέτοια κατεύθυνση, να παραμείνει από την πρώτη μέχρι και την τελευταία σελίδα της γλωσσοκεντρική. Τα συνδεδεμένα με έναν χαλαρό ιστό κείμενα του Μπαλαντέρ αποδεσμεύουν την ικανότητα της ηρωίδας τους να ταξιδεύει μέσω της γλώσσας σε τόπους που παρά τον άμεσο, χειροπιαστό τους χαρακτήρα δεν εννοούν να χάσουν ούτε προς στιγμήν την υπερβατικότητά τους – εξ ου και η δύναμή τους να αναχθούν διαμιάς από το πεδίο της καθημερινότητας σε μια σφαίρα έξω από την περίμετρο του αισθητού και του κατανοητού. Γλωσσοκεντρική παραμένει η Γιαγιάννου και στο ανά χείρας μυθιστόρημά της, που υπό τον τίτλο Το μέλος φάντασμα θέλει να εισαγάγει στη λογοτεχνία στοιχεία αντλημένα από τις γνωσιακές επιστήμες (cognitive sciences) και από τη μελέτη της νοημοσύνης και της συμπεριφοράς ή μάλλον του τρόπου με τον οποίο το νευρικό σύστημα επεξεργάζεται τις πληροφορίες τις οποίες λαμβάνει από τον οργανισμό.

Στην περίπτωσή μας, τι ακριβώς συμβαίνει όταν ένα αποκομμένο μέλος του σώματος συνεχίζει να υποδηλώνει την παρουσία και τη λειτουργία του, να διεκδικεί σαν ένα «μέλος φάντασμα» (για να μείνουμε στον τίτλο του βιβλίου) τα χαμένα του δικαιώματα; Φυσικά, επειδή μιλάμε για λογοτεχνία, ο λόγος είναι μεταφορικός και η έννοια του μη αποδεκτού ακρωτηριασμού παραπέμπει σε ένα είδος αντιληπτικής διαταραχής: διαταραχή που έχει άμεση σχέση με τις διαταράξεις της μνήμης από τις οποίες αρχίζει να υποφέρει ένας σαραντάρης διαφημιστής και επικοινωνιολόγος, εθισμένος σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης προικισμένα με δυνατότητες παραμόρφωσης κατά πολύ ισχυρότερες από τις σημερινές (άλλη μια μεταφορική εκδοχή του ακρωτηριασμού). Ο πρωταγωνιστής, με πατέρα πρώην καραγκιοζοπαίχτη, ο οποίος πάσχει από κάποια μορφή άνοιας (ο ακρωτηριασμός τώρα ως αμιγώς διανοητική παρεμπόδιση), εγκαταλείπει το επάγγελμά του (για την ακρίβεια τον απολύουν λόγω των προβλημάτων του), αναζητώντας καταφύγιο στον τόπο της γέννησής του (ένα φανταστικό χωριό), όπου θα ανακαλύψει πως το πατρικό του έχει υποστεί μια σειρά εξωφρενικών παραμορφώσεων τις οποίες ο ίδιος θα αγωνιστεί επί ματαίω να αποκρυπτογραφήσει (είναι σαν να εξακολουθεί την πλοήγησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στα οποία έχει συνηθίσει).