Παρά τη μακρά συστοιχία δυσοίωνων συμβάντων από την πανδημία έως τις δύο εμπόλεμες ζώνες σε απόσταση αναπνοής με τις παρεπόμενες αναταράξεις στους συνήθεις δρόμους του εμπορίου, τον πληθωρισμό, τις τάσεις προστατευτισμού και ταυτοτικής αναδίπλωσης σε όλα τα σημεία του πλανήτη, πλέον η ηλεκτροκίνηση και η υιοθέτησή της έχουν πάψει από καιρό να ανήκουν στη σφαίρα τού «αν και εφόσον», αποτελώντας ζήτημα χρόνου και έχοντας αποκτήσει το status μιας αναπόδραστης, προδιαγεγραμμένης επιλογής.
Ιδίως σε ό,τι αφορά τα καθ’ ημάς, παρά την παραπάνω συνθήκη ιδανικής καταιγίδας σε παγκόσμια κλίμακα, η τρίτη και δη ενισχυμένη εκδοχή του προγράμματος «Κινούμαι Ηλεκτρικά» αποτελεί μια αναμφισβήτητα ευνοϊκή συγκυρία για να περάσει κανείς στην… άλλη πλευρά – αυτή της ηλεκτροκίνησης (and may the force be with you).
Ο βασιλιάς πέθανε, ζήτω ο βασιλιάς
Για εκείνους που η ηλεκτροκίνηση και η επιλογή ενός ηλεκτρικού αυτοκινήτου εξακολουθεί να αποτελεί μια εξίσωση την επίλυση της οποίας προτιμούν να αναβάλλουν επ’ αόριστον, υπάρχουν ορισμένες γενικές κατευθυντήριες προκειμένου, εφόσον τελικώς πάρουν τη σχετική απόφαση, αυτή να είναι η σωστή.
Καλό θα ήταν αρχικά να αποσαφηνιστεί ότι όπως το σύνολο της αυτοκίνησης από καταβολής της, έτσι και η ηλεκτροκίνηση αποτελεί ένα συνεχές παιχνίδι αριθμών που υπόκειται στους νόμους της φυσικής. Βέβαια, εκτός από τη φυσική, αυξημένη βαρύτητα στην περίπτωση των EV έχει και η χημεία, με δεδομένο ότι όπου ηλεκτροκίνητο, ανεξαρτήτως του είδους της τεχνολογίας που εκπροσωπεί, υπάρχει και μια μπαταρία η οποία βασίζεται εν πολλοίς στη χημεία.
Αν και ορισμένα σύγχρονα ηλεκτροκίνητα, ιδίως premium και niche, διαθέτουν όντως τεχνολογία που καταχρηστικά θα μπορούσε να ονομαστεί διαστημική, αυτή η διάσταση σε επίπεδο ηλεκτροκίνησης ή και μη αφορά κυρίως τα επιτεύγματα που άπτονται της AI, του λογισμικού και της προόδου συστημάτων όπως κάμερες, ραντάρ και αισθητήρες, καθώς και σε ορισμένες περιπτώσεις την εμμονή των μηχανικών στην αξιοποίηση όλων των παραπάνω προκειμένου να καταλήξουν σε περίτεχνες διατάξεις στην ανάρτηση όπως στην πρόσφατη περίπτωση της Porsche Panamera.
Ανεξαιρέτως αυτών, σε καμία περίπτωση η ηλεκτροκίνηση δεν αποτελεί κάτι το εντελώς καινούργιο ή απόκοσμο, με δεδομένο ότι έχει ξαναϋπάρξει και μάλιστα στις απαρχές της ιστορίας της αυτοκίνησης.
Στην καρδιά του κτήνους
Όπως και να έχει, με το πλήθος από επιλογές που έχει κανείς στη διάθεσή του σε ό,τι αφορά τα EV και τις εξοπλιστικές τους εκκεντρικότητες, αυτό που είναι καλό να έχει κανείς κατά νου – εξαιρώντας εκείνους που έχουν την πρόθεση και τη δυνατότητα να αποκτήσουν ένα EV του βεληνεκούς του Pininfarina Battista ή της Lotus Evija – είναι ότι ο κρισιμότερος παράγοντας της ηλεκτροκίνησης είναι η μπαταρία.
Από τη χωρητικότητά της εξαρτάται η αυτονομία του αυτοκινήτου, δηλαδή το πόσα χιλιόμετρα μπορεί να διανύσει ένα ηλεκτρικό όχημα πριν αναζητήσει φορτιστή, αποτελεί το ακριβότερο εξάρτημα ενός ηλεκτρικού οχήματος και είναι και το βαρύτερο, εξ ου και συνήθως, μέχρι στιγμής, τοποθετείται κάτω από το δάπεδο ενός EV προς όφελος του κέντρου βάρους.
Βέβαια υπάρχουν και εξαιρέσεις ως προς την τοποθέτηση με τη νεότερη τάση να τοποθετεί τις μπαταρίες ως δομικό μέρος του πλαισίου για μια πιο αποδοτική χωροταξικά όσο και ουσιαστικά διάταξη.
Μέχρι να υπάρξει κάποια συνταρακτική εξέλιξη σε επίπεδο τεχνολογίας μπαταριών όπως φέρ’ ειπείν η αποκωδικοποίηση της τεχνολογίας των μπαταριών στερεού τύπου, η πλειονότητα των ηλεκτροκίνητων που βρίσκονται γύρω μας εφοδιάζονται με μπαταρίες που βασίζονται στο λίθιο.
Αν και υπάρχουν παραλλαγές που αφορούν τη χημική σύσταση των μπαταριών, όπως για παράδειγμα οι λιθίου φωσφορικού σιδήρου οι οποίες εξασφαλίζουν μικρότερη αυτονομία, αλλά είναι φθηνότερες στην παραγωγή, συμπαρασύροντας προς τα κάτω και την τιμή των αυτοκινήτων τα οποία εφοδιάζουν, η κύρια διαφοροποίηση ανάμεσα στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και τις αυτονομίες τους έγκειται στη χωρητικότητα των μπαταριών με τις οποίες εφοδιάζονται σε συνάρτηση φυσικά με τον όγκο/βάρος του αυτοκινήτου, αλλά και το πόσα και πόσης ισχύος μοτέρ αναλαμβάνουν να τροφοδοτούν.
Αυτονόητα ωστόσο όσο μεγαλύτερο είναι ένα αυτοκίνητο τόσο περισσότερες συστοιχίες έχει τη δυνατότητα να φιλοξενεί, με αποτέλεσμα τα μεγάλου μεγέθους ηλεκτρικά τετράτροχα συνήθως να εμφανίζουν και μεγαλύτερης χωρητικότητας μπαταρίες.
Φυσικά, αναλόγως με την εξέλιξη της τεχνολογίας κάθε προμηθευτή μπαταριών που η εκάστοτε εταιρεία χρησιμοποιεί υπάρχουν επίσης διαφοροποιήσεις σε ό,τι αφορά την ενεργειακή απόδοση μιας μπαταρίας σε συνάρτηση με τον όγκο που αυτή καταλαμβάνει.
Game Changer
Αν και η μπαταρία είναι αυτή που θα καθορίσει το πόσα χιλιόμετρα μπορεί να διανύσει ένα ηλεκτρικό όχημα, το κύκλωμα φόρτισης με όλα τα συμπαρομαρτούντα είναι αυτό που θα αποφασίσει πόση αναμονή χρειάζεται σε ένα σταθερό σημείο προκειμένου οι συστοιχίες να αναπληρώσουν την πολύτιμη ενέργειά τους που θα σας εξασφαλίσουν τη συνέχιση της διαδρομής ή του ταξιδιού σας.
Οφείλουμε να σημειώσουμε ότι η τεχνολογία έχει προχωρήσει αρκετά ως προς τη συγκεκριμένη παράμετρο τόσο σε επίπεδο φορτιστών όσο και σε επίπεδο αυτοκινήτων. Ως γενική αρχή αυτό που θα πρέπει να συγκρατήσει κανείς είναι ότι όλα τα ηλεκτρικά οχήματα δεν είναι συμβατά με όλους τους φορτιστές υπό την έννοια ότι εξαρτάται από το κύκλωμα φόρτισης κατά πόσο μπορεί να επωφεληθεί από τη μέγιστη ισχύ του εκάστοτε φορτιστή.
Αυτό που αγνοούν οι περισσότεροι είναι αν φέρ’ ειπείν σε μια μάλλον ιδανική συνθήκη όπου ο δρόμος σας είναι σπαρμένος με υπερταχυφορτιστές DC, εφόσον το κύκλωμα φόρτισης του αυτοκινήτου σας δεν μπορεί να υποστηρίξει τη συγκεκριμένη ισχύ φόρτισης, θα εξακολουθεί να φορτίζει με χελωνοειδείς ρυθμούς διάρκειας πενταώρου για το ήμισυ, στην καλύτερη περίπτωση, της επιθυμητής ενέργειας.
Η πλειονότητα πάντως των σύγχρονων EV εφοδιάζεται ή προσφέρει ως επιλογή – δηλαδή όχι απαραίτητα και πάντα δωρεάν – το καλώδιο Type 2 (Τύπου 2), το οποίο είναι συμβατό με τους περισσότερους φορτιστές εναλλασσόμενου ρεύματος (AC) και συνεχούς ρεύματος (DC).
Σε κάθε περίπτωση, ανάλογα με το μοντέλο και την τεχνολογία του, ανεξαρτήτως φορτιστή και μέσου σύνδεσης με αυτόν, το αυτοκίνητο ή μάλλον ακριβέστερα το κύκλωμα φόρτισης που συνοδεύει την μπαταρία είναι αυτό που όπως προείπαμε επιβάλλει τους δικούς του ρυθμούς.
Έτσι αν το κύκλωμα φόρτισης ενός αυτοκινήτου μπορεί να υποστηρίξει φόρτιση έως 22 kW, η σύνδεσή του με έναν υπερταχυφορτιστή δεν πρόκειται να επιφέρει και ταχύτερους χρόνους φόρτισης καθώς το κύκλωμα θα περιορίσει αυτομάτως την ισχύ, προς αποφυγή καταστροφής της μπαταρίας. Το κατά πόσο λοιπόν ένα αυτοκίνητο μπορεί να είναι επωφεληθεί από υπερταχυφορτιστές DC εξαρτάται τόσο από τις δυνατότητες του κυκλώματος φόρτισης αλλά και τον τύπο του καλωδίου και της υποδοχής φόρτισης του αυτοκινήτου.
Sine qua non
Επίσης εφόσον σκέφτεστε να επενδύσετε στην αγορά ενός ηλεκτροκίνητου οχήματος, ιδίως αν πρόκειται για αμιγώς ηλεκτροκίνητο και όχι plug-in, κάντε τη χάρη στον εαυτό σας να μην αμελήσετε την αγορά ενός wallbox για οικιακή φόρτιση.
Φυσικά αυτό προϋποθέτει προϋπάρχοντα χώρο στάθμευσης και την αντίστοιχη επίσης κρατικά επιδοτούμενη δαπάνη για την αγορά του wallbox. Ωστόσο είναι αδιανόητο εν έτει 2024, όπου ζητάμε περισσότερους δημόσιους φορτιστές, οι εταιρείες συνωθούνται για την εξέλιξη-απόκτηση κυκλωμάτων φόρτισης 800 Volt ή και ενίοτε παραπάνω, και όντως κάποιος να αποκτά τελικώς ένα αυτοκίνητο με ό,τι καλύτερο έχει να επιδείξει, η ηλεκτρική τεχνολογία να επιμένει να το φορτίζει σε οικιακή πρίζα με σούκο σε τάση 2,3 kW, μια διαδικασία που δικαίως στη βρετανική αργκό του αυτοκινήτου αποκαλείται «granny charger».
Αν όλα αυτά ακούγονται πολύ θεωρητικά, ακολουθεί ένας συνοπτικός οδηγός για όλα τα «κρίσιμα» στοιχεία των EV.
Φορτιστές
Όλα τα ηλεκτρικής τεχνολογίας οχήματα, είτε πρόκειται για ηλεκτρικά είτε για plug-in υβριδικά, απαιτούν συνεχές ρεύμα. Αυτό σημαίνει ότι εφοδιάζονται με μετατροπείς AC/DC οι οποίοι αναλαμβάνουν τη μετατροπή του εναλλασσόμενου ρεύματος (AC) σε συνεχές (DC) και είναι αυτοί που τελικώς καθορίζουν την ταχύτητα φόρτισης. Οι φορτιστές χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες.
Η πρώτη έγκειται στα συστήματα γρήγορης φόρτισης 7 έως 22 kW τα οποία μπορούν να αναπληρώσουν την ενέργεια των μπαταριών ενός αυτοκινήτου με σχετικά μικρής χωρητικότητας μπαταρία σε ένα διάστημα τριών-τεσσάρων ωρών.
Τη σκυτάλη παίρνουν τα συστήματα ταχείας φόρτισης, τα οποία προσφέρουν μεν μεγαλύτερη ισχύ φόρτισης AC (έως 45 kW), ωστόσο εξακολουθούν να τροφοδοτούν με εναλλασσόμενο ρεύμα, με τη μετατροπή του σε συνεχές να εναπόκειται στο σύστημα του αυτοκινήτου. Αντιθέτως οι δημοφιλέστεροι φορτιστές ταχείας φόρτισης DC αναλαμβάνουν οι ίδιοι να κάνουν τη μετατροπή AC/DC τροφοδοτώντας απευθείας το αυτοκίνητο με συνεχές ρεύμα, εξ ου κατά γενικό κανόνα μειώνουν τους χρόνους επαναφόρτισης.
Βέβαια η εγκατάσταση των ταχυφορτιστών DC είναι συνήθως ακριβότερη από όλα τα παραπάνω είδη, για αυτό και μέχρι στιγμής αποτελούν το σπανιότερο είδος. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι δεν υπάρχει ανάπτυξη του δικτύου, καθώς σχεδόν το σύνολο των μεγάλων παικτών στοχεύουν στην αύξηση των σημείων υπερταχείας φόρτισης με ισχύ που ποικίλλει από τα 50 και φτάνει έως τα 350 kW και οι οποίοι εγγυώνται την αναπλήρωση της ενέργειας ακόμα και μεγάλων μπαταριών σε διάστημα 30 λεπτών έως 60 λεπτών.
Διάρκεια ζωής
Η μπαταρία ενός ηλεκτρικού οχήματος αποτελεί το ακριβότερο εξάρτημα μιας αντίστοιχης κατασκευής καθώς αντιπροσωπεύει συνήθως το 45% της αξίας του. Με αυτό δεδομένο, όπως εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς, αποτελεί το κρισιμότερο εξάρτημα ενός EV.
O κύκλος ζωής τους συγκλίνει με τον κύκλο ζωής ενός αυτοκινήτου, εξ ου και οι εγγυήσεις που δίνουν οι κατασκευαστές διαμορφώνονται σε οκτώ έτη ή 160.000 χλμ. Αυτό που είναι καλό να γνωρίζει κανείς πάντως είναι ότι δεν υπάρχει σταθερά ως προς τη διάρκεια ζωής των μπαταριών, καθώς αυτή εξαρτάται από τα διανυθέντα χιλιόμετρα, τον τρόπο οδήγησης, τον αριθμό φορτίσεων, την ταχύτητα φόρτισης αλλά και τα χαρακτηριστικά της ίδιας της μπαταρίας.
Παρ’ όλα αυτά, η συντηρητική συμβατική χρήση ενός ηλεκτρικού οχήματος μπορεί να παρατείνει την αντοχή των μπαταριών στη φθορά του χρόνου σε βαθμό τα αντίστοιχης τεχνολογίας οχήματα να μη διαφέρουν ως προς τη διάρκεια ζωής τους σε σχέση με τα συμβατικά.
Φυσικά οι κατασκευαστές έχουν προβλέψει στις εγγυήσεις που δίνουν για τις μπαταρίες μια συν τω χρόνω φυσιολογική φθορά, η οποία εκτιμάται σε έως 30% μείωση της απόδοσής τους, και την παρεπόμενη αντίστοιχη μείωση της συνολικής αυτονομίας τους σε διάρκεια οκτώ ετών. Αυτό σημαίνει ότι οτιδήποτε κάτω από το συγκεκριμένο ποσοστό απώλειας δεν λογίζεται ως βλάβη ευθύνης του κατασκευαστή και δεν καλύπτεται από τη σχετική εγγύηση.
Παράταση
Ο γενικός κανόνας που εφαρμόζεται στις μπαταρίες ιόντων λιθίου με τις οποίες εφοδιάζεται η πλειονότητα των σύγχρονων EV είναι ότι κάθε φορά που η ενέργειά τους πέφτει στο 0% αλλά και κάθε φορά που επαναφορτίζονται έως το 100% χάνουν κάτι από την απόδοσή τους.
Βέβαια οι κατασκευαστές έχουν προβλέψει σε ό,τι αφορά την επαναφόρτιση να εφοδιάσουν τα αυτοκίνητά τους με λογισμικά που όταν η φόρτιση φτάνει το 80%, η διαδικασία να επιβραδύνεται για την προστασία της μπαταρίας. Αυτό που συνιστούν πάντως οι κατασκευαστές είναι οι ιδιοκτήτες ηλεκτρικών να μη φορτίζουν το αυτοκίνητό τους έως το 100% και να μην αφήνουν την μπαταρία να αδειάζει πέραν του 20%, μια πρακτική που μπορεί να παρατείνει θεαματικά τον κύκλο ζωής μιας μπαταρίας, διατηρώντας για περισσότερα χρόνια το μέγιστο της απόδοσής της.
Μια άλλη παράμετρος που επηρεάζει την αντοχή της μπαταρίας στον χρόνο είναι ότι όσο πιο ταχεία είναι η φόρτιση τόσο μεγαλύτερη φθορά προκαλείται στην μπαταρία. Για αυτό και η ορθή πρακτική επιβάλλει να φορτίζετε κατά προτίμηση το αυτοκίνητό σας περισσότερο σε οικιακό wallbox κατά τη διάρκεια της νύχτας παρά σε δημόσιους ή ιδιωτικούς ταχυφορτιστές. Σε περίπτωση πάντως που η μπαταρία χρήζει αντικατάστασης την οποία για οποιονδήποτε λόγο οφείλει να επιβαρυνθεί ο χρήστης, αξίζει να σημειωθεί ότι ήδη πολλές αυτοκινητοβιομηχανίες διαθέτουν μεταχειρισμένες και ανακατασκευασμένες μπαταρίες σε πιο προσιτές τιμές.
Wallbox
Και με τα παραπάνω δεδομένα η απόκτηση wallbox δείχνει μονόδρομος όταν κανείς αποφασίσει να αποκτήσει ένα αμιγώς ηλεκτροκίνητο όχημα. Οι προϋποθέσεις είναι φυσικά ένας χώρος στάθμευσης όπου θα τοποθετηθεί και το κόστος απόκτησής του που εξακολουθεί να είναι επιδοτούμενο υπό την ισχύ του προγράμματος «Κινούμαι Ηλεκτρικά 3». Οι συνήθεις ταχύτητες φόρτισης που προσφέρει ένα wallbox συνοψίζονται σε 7, 11 και 22 kW.
Ενδεικτικά θα αναφέρουμε ότι μια μπαταρία 58 kWh θα απαιτούσε πάνω από 24 ώρες σε μια πρίζα σούκο, ενώ μέσω ενός wallbox 7 kW ο χρόνος μειώνεται σε περίπου εννέα ώρες. Να σημειωθεί ότι, με την προϋπόθεση ότι ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο μπορεί να υποστηρίξει ισχύ φόρτισης 11 ή 22 kW, sine qua non της εγκατάστασης ενός αντίστοιχης ισχύος wallbox είναι η παρουσία τριφασικής παροχής ρεύματος.
Μια παράμετρος που θα πρέπει να λάβουν υπ’ όψιν τους οι ενδιαφερόμενοι για wallbox είναι το είδος του καλωδίου που θα ενσωματώνει ο ταχυφορτιστής, καθώς στην αγορά διατίθενται δύο διαφορετικοί τύποι καλωδίων απευθυνόμενοι, χονδρικά, σε παλαιότερης ή νεότερης τεχνολογίας ηλεκτρικά οχήματα. Επίσης διατίθενται και ταχυφορτιστές χωρίς ενσωματωμένο καλώδιο που είναι συμβατοί με οποιοδήποτε καλώδιο ταιριάζει με το κάθε ηλεκτρικό ή plug-in υβριδικό όχημα.
Επίσης τα wallbox διαθέτουν κύκλωμα προστασίας τόσο έναντι απρόβλεπτων φαινομένων όπως τα καιρικά, σε περίπτωση που η συσκευή βρίσκεται σε εξωτερικό, εκτεθειμένο χώρο, όσο και λογισμικό που διασφαλίζει ότι η διαδικασία φόρτισης πραγματοποιείται με τον ρυθμό και την τάση που θα διαφυλάξει την αντοχή των συστοιχιών στον χρόνο.
Service
Σε αντίθεση με ό,τι ίσως πιστεύει η πλειοψηφία, τα αμιγώς ηλεκτρικά οχήματα συνεπάγονται πιο αραιά διαστήματα τεχνικών ελέγχων καθώς διαθέτουν σαφώς μικρότερο αριθμό κινούμενων μηχανικών μερών. Φυσικά μέρη όπως τα φώτα, τα ελαστικά, οι υαλοκαθαριστήρες και τα φίλτρα καμπίνας πρέπει να αλλάζονται με τον ίδιο ρυθμό που αλλάζονται και σε ένα απολύτως συμβατικό αυτοκίνητο.
Ένα άλλο πλεονέκτημα των ηλεκτρικών έναντι των συμβατικών σε ό,τι αφορά τη διαδικασία επίσκεψης σε συνεργείο είναι η μικρότερη φθορά των φρένων, καθώς, ως γνωστόν, η συντριπτική πλειονότητα των EV ανεξαρτήτως κατηγορίας διαθέτει σύστημα ανάκτησης ενέργειας κατά την επιβράδυνση, στοιχείο που μειώνει δραστικά την επιβάρυνση και τη φθορά του συστήματος πέδησης. Μια ιδιαιτερότητα που εισήγαγαν επίσης τα ηλεκτροκίνητα είναι η αναβάθμιση των χαρακτηριστικών τους μέσω αυτόματων OTA updates, διαδικασία η οποία φροντίζει να διορθώνει αυτόματα τυχόν μικρά σφάλματα στα λογισμικά των αυτοκινήτων ή ακόμα και με μια επίσκεψη στο συνεργείο να προσφέρει επιπλέον των όσων αγόρασε κάποιος αρχικά μαζί με το αυτοκίνητό του.
Να σημειωθεί ότι η διαδικασία των συγκεκριμένων αναβαθμίσεων μπορεί στη σύγχρονη εποχή να «ξεκλειδώσει» ακόμα περισσότερη αυτονομία ή και περισσότερους ίππους, αλλά κυρίως να φροντίσει ότι το αυτοκίνητο συμβαδίζει όσο του επιτρέπει η τεχνολογία του με τις εξελίξεις με έναν τρόπο πολύ διαφορετικό από όσο επέτρεπαν και επιτρέπουν τα συμβατικά αυτοκίνητα.
