Την πρώτη εβδομάδα του Οκτωβρίου παρατηρείται μια αύξηση στον αριθμό κρουσμάτων και νοσηλειών από COVID-19 στη Βόρεια και τη Δυτική Ευρώπη που σε συνδυασμό με την ανάδυση νέων υποπαραλλαγών όμικρον με δυνατότητα ανοσιακής διαφυγής και την ανοσία στον πληθυσμό που εξασθενεί σταδιακά, να προκύπτει το ερώτημα πώς θα εξελιχθεί η πανδημία το φετινό φθινόπωρο και τον χειμώνα.
Τα κύματα κατά… κύματα
Η εξέλιξη της πανδημίας αποτελεί μια δυναμική κατάσταση και οι παράγοντες που καθορίζουν την εξέλιξή της τροποποιούνται συνεχώς. Το πιο πιθανό σενάριο, όπως έχει ήδη αρχίσει να προδιαγράφεται, είναι η εμφάνιση εξάρσεων (κυμάτων) στο άμεσο μέλλον λόγω της αυξημένης μολυσματικότητας του ιού στους κλειστούς χώρους αλλά και των άλλων παραμέτρων που αφορούν την πορεία διασποράς του παθογόνου. Για παράδειγμα οι υποπαραλλαγές ΒΑ.2 και ΒΑ.4/ΒΑ.5 που προκάλεσαν τα πρόσφατα κύματα στη χώρα μας αλλά και παγκοσμίως, ενίσχυσαν σημαντικά την ανοσία του πληθυσμού, ειδικά έναντι της όμικρον, αλλά η προστασία που παρέχει η ανοσία έναντι μόλυνσης έχει μικρή διάρκεια και μετά από περίπου 3-4 μήνες εξασθενεί σημαντικά. Συνεπώς η ανοσία μετά το πρόσφατο κύμα που κορυφώθηκε τα μέσα Ιουλίου στη χώρα μας παρουσιάζει εξασθένηση. Μια άλλη καθοριστική παράμετρος είναι η εξέλιξη του ιού, η ανάδυση, δηλαδή, νέων υποπαραλλαγών με αυξημένη ικανότητα ανοσιακής διαφυγής, καθώς και η διαθεσιμότητα των επικαιροποιημένων εμβολίων με τις υποπαραλλαγές ΒΑ.1 και ΒΑ.4/ΒΑ.5, αλλά και των αντι-ιικών φαρμάκων.
Στο σύνθετο παζλ που αφορά το μέλλον της πανδημίας, οι κύριες παράμετροι είναι η ικανότητα του ιού να προσβάλλει τον πληθυσμό και η ανοσία (προστασία) έναντι μόλυνσης και σοβαρής νόσου στην κοινότητα.
Στη δυναμική αυτή η ισορροπία που αποτελεί μια συνεχώς μεταβαλλόμενη κατάσταση, το δεδομένο εδώ και καιρό είναι ότι η ανοσία που έχει αναπτυχθεί από τον εμβολιασμό ή σε συνδυασμό και με τη μόλυνση με τον ιό μάς προστατεύει ισχυρά από σοβαρή νόσο. Η προστασία αυτή έχει μεγάλη διάρκεια και είναι σημαντική ακόμα και στους υπερήλικες. Λόγω αυτού τα χαρακτηριστικά της νόσου που προκαλεί ο κορωνοϊός είναι ήπια και συνεπώς τα χαρακτηριστικά των επόμενων εξάρσεων θα είναι παρόμοια ή και ακόμα ηπιότερα σε σχέση με το πρόσφατο κύμα της ΒΑ.5 όπου ο αριθμός των σοβαρών νοσηλειών σε ΜΕΘ ήταν εξαιρετικά χαμηλός. Αυτό βέβαια προϋποθέτει ότι δεν θα συμβεί κάποια μεγάλη αλλαγή στα χαρακτηριστικά του ιού μέσω ανάδυσης μιας νέας παραλλαγής. Εως σήμερα οι προβλέψεις μας για τη μη ανάδυση μιας νέας παραλλαγής με αυξημένη λοιμοτοξικότητα έχουν επαληθευθεί και η πρόβλεψή μας συνεχίζει να παραμένει ότι πιθανόν οι μελλοντικοί υπότυποι του ιού θα αφορούν υποπαραλλαγές της όμικρον με κύριο χαρακτηριστικό την ήπια νόσο.
Η σημασία του εμβολιασμού
Τι μέλλει γενέσθαι όμως με την ανοσία που αφορά τη μόλυνση έναντι του ιού, καθώς και το μέγεθος ή και την πιθανή επιβάρυνση στο σύστημα υγείας; Η έως τώρα εμπειρία μας μάς διδάσκει ότι ο ιός συνεχίζει και θα συνεχίζει να μεταβάλλεται κατ’ αναλογία με τον ιό της γρίπης και δεδομένου ότι η ανοσία έναντι της μόλυνσης, τουλάχιστον με τα υφιστάμενα εμβόλια, δεν διαρκεί περισσότερο από περίπου 6 μήνες, θα εμφανίζονται συνεχώς νέες εξάρσεις. Το επόμενο διάστημα λοιπόν θα έχουμε σίγουρα αυξημένη κυκλοφορία, όπως ήδη σημειώνεται σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Η υπάρχουσα προστασία που μας παρέχει ο εμβολιασμός ή η προηγούμενη μόλυνση με τον ιό μάς προστατεύει σημαντικά από σοβαρή νόσο και για αυτό τα κύματα θα είναι ήπια. Επίσης τα επικαιροποιημένα εμβόλια θα συμβάλουν σημαντικά στη μείωση της κυκλοφορίας του ιού και ειδικότερα στα άτομα των ευπαθών ομάδων που ο κίνδυνος σοβαρής νόσου παραμένει σχετικά υψηλός. Η σημασία του εμβολιασμού καθίσταται επιτακτική για τα ευπαθή άτομα και δεδομένης της διαθεσιμότητας των επικαιροποιημένων εμβολίων, δεν υπάρχουν δικαιολογίες για αναβολή του εμβολιασμού που θα πρέπει να συνδυαστεί και με το αντιγριπικό εμβόλιο.
Τα επικαιροποιημένα εμβόλια θα συμβάλουν σημαντικά στην προστασία της κοινότητας και αποτελούν το βασικό μας όπλο έναντι της νόσου σε αντίθεση με τα αντι-ιικά φάρμακα που είναι επίσης σημαντικά αλλά θα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο αν κανείς μολυνθεί προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος σοβαρής νόσου. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στις ευπαθείς ομάδες θα πρέπει να ενισχύεται η άμυνα του οργανισμού πρωτίστως μέσω εμβολιασμού και τα αντι-ιικά να χρησιμοποιούνται επικουρικά σε περίπτωση λοίμωξης.
Ελεγχόμενος κίνδυνος
Ενα άλλο ερώτημα είναι πότε ο κορωνοϊός θα καταστεί γρίπη και για πόσο ακόμα θα χρειάζεται να κάνουμε εμβόλια έναντι της COVID-19.
Ηδη έχουμε μεταβεί σε μια περίοδο που ο κορωνοϊός μάς απειλεί πολύ λιγότερο και δεν αποτελεί πια μια νέα απειλή για το ανοσιακό μας σύστημα, αλλά παρ’ όλα αυτά συνεχίζει να είναι πολύ πιο μολυσματικός από τη γρίπη και ακόμα δεν παρουσιάζει την εποχικότητα της τελευταίας. Ασφαλείς προβλέψεις δεν μπορούν να γίνουν για το πόσο χρόνο θα απαιτήσει αυτή η μετάβαση αλλά η πορεία της πανδημίας τα προσεχή έτη θα αποτελέσει κριτήριο για τη μακροχρόνια πορεία του.
Τέλος, ενώ πριν από σχεδόν τρία έτη ο κόσμος μας απειλήθηκε από μια νέα απειλή που φάνταζε τρομακτική και απρόβλεπτη, λόγω της επιστήμης και των όπλων που διαθέτει αυτή η απειλή του κορωνοϊού που θύμιζε αφηνιασμένο ταύρο στην αρένα έχει τιθασευτεί και αποτελεί ελεγχόμενο κίνδυνο μόνο για μια κατηγορία πληθυσμού. Στις μέρες μας η απειλή της πανδημίας μάς φοβίζει λιγότερο από το ευμετάβλητο διεθνές περιβάλλον του κόσμου μας που ελπίζουμε η σύνεση, η λογική και η ενσυναίσθηση να κυριαρχήσουν για την έξοδό μας από έναν άλλο λαβύρινθο, όπως συνέβη και με τον κορωνοϊό…
Ο κ. Θεοκλής Ζαούτης
είναι πρόεδρος του Εθνικού
Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ).
Ο κ. Δημήτρης Παρασκευής
είναι αναπληρωτής καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής, ΕΚΠΑ – επιστημονικός συνεργάτης ΕΟΔΥ.
