Οι επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στον ανθρώπινο οργανισμό δεν αποτελεί σύγχρονη γνώση, αφού ο πατέρας της Ιατρικής, ο Ιπποκράτης, με το σύγγραμμα «Περί ανέμων, υδάτων και τόπων» ανέλυε από πολύ νωρίς τους τρόπους επίδρασης των ατμοσφαιρικών ρύπων στον άνθρωπο, καθώς και τις σοβαρές ασθένειες τις οποίες προκαλούν.
Διανύοντας τους τελευταίους μήνες του έτους και λίγο πριν την έλευση του χειμώνα, οι χώρες της Γηραιάς Ηπείρου υπό την ομηρεία γεωπολιτικών αναταράξεων βιώνουν μια πρωτόγνωρη πρόκληση των ενεργειακών αποθεμάτων τους, και με την ταυτόχρονη ύπαρξη εναλλασσόμενων ακραίων θερμοκρασιακών μεταβολών λόγω της κλιματικής αλλαγής, φαίνεται να διαμορφώνεται ένα νέο πλαίσιο διακρατικό αναζήτησης τεχνολογιών θέρμανσης και πηγών ενέργειας.
To φαινόμενο της αιθαλομίχλης
Δυστυχώς, η εμπειρία από τα προηγούμενα έτη στη χώρα μας έχει αποτυπώσει ότι η υποκατάσταση των υφιστάμενων τρόπων θέρμανσης με πιο οικονομικούς, έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη του φαινομένου της αιθαλομίχλης στις ημιαστικές και αστικές περιοχές. Η αιθαλομίχλη οφείλεται κυρίως στην καύση στερεών καυσίμων, καυσόξυλου και κάρβουνου, όπως για παράδειγμα μετά από καύση ξύλων εμποτισμένων με χημικά και βερνίκια, παντζούρια, πόρτες, καθώς και από καύση οικιακών απορριμμάτων, πλαστικών, περιοδικών με χρωματιστά μελάνια, κουτιών και χαρτιών περιτυλίγματος. Αποτελείται από ένα μείγμα διοξειδίου του θείου, αιωρούμενα σταγονίδια θειικού οξέος και αιωρούμενα μικροσωματίδια, τα οποία διαιρούνται σε δύο μεγέθη ΡΜ10 και ΡΜ2.5 απότοκα της ατελούς καύσης στερεών και υγρών καυσίμων, ικανά να προκαλέσουν ιδιαίτερα σημαντικές βλάβες στο αναπνευστικό σύστημα.
Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι το φαινόμενο της αιθαλομίχλης σχετίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό με τις εκάστοτε μετεωρολογικές και τοπογραφικές συνθήκες με διαφορετική ένταση. Οι χαμηλές θερμοκρασίες σε συνδυασμό με την αυξημένη υγρασία δυσχεραίνουν τη φυσική διάχυση των ρύπων, με αποτέλεσμα τα σωματίδια να εγκλωβίζονται περιοχικά και να αυξάνουν γεωμετρικά τη συγκέντρωσή τους.
Κατά τη διάρκεια του φαινομένου της αιθαλομίχλης υπάρχει δυνατότητα οι εκτεθειμένοι να εμφανίσουν κλινικά συμπτώματα δύσπνοιας, έντονου και επίμονου βήχα με αυξημένα πτύελα, δυσφορία στο στήθος ή θωρακικό άλγος, ενώ δύναται να εμφανιστεί πόνος στα μάτια, ζάλη ή/και τάση για έμετο. Ιδιαίτερα προσεκτικά θα πρέπει να είναι τα άτομα που ανήκουν στις ευάλωτες και ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού, όπως για παράδειγμα τα μικρά παιδιά και ηλικιωμένοι, καθώς και τα άτομα τα οποία πάσχουν από χρόνια αναπνευστικά και καρδιαγγειακά νοσήματα. Σε έντονες συνθήκες αιθαλομίχλης έχει καταγραφεί ακόμα και επιδείνωση των χρόνιων αυτών νοσημάτων, όπου η παρόξυνση και η επιβάρυνση της πορείας της πάθησης καταγράφεται σε τόσο μεγάλο βαθμό που δύναται οι ασθενείς να καταλήξουν στο νοσοκομείο προς λήψη επείγουσας αγωγής.
Πιο ειδικά, οι ασθενείς που πάσχουν από Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) και βρογχικό άσθμα συνιστάται να παραμείνουν σε κλειστούς χώρους χωρίς τη χρήση θερμαντικών μέσων ατελούς καύσης, αποφεύγοντας τις άσκοπες μετακινήσεις στο εξωτερικό περιβάλλον. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να βρίσκονται σε συνεχή επαφή με τον πνευμονολόγο τους για πιθανή τροποποίηση της εισπνεόμενης αγωγής και να ακολουθούν συγκεκριμένες οδηγίες του θεράποντος.
Βασικές συστάσεις για την αποφυγή του φαινομένου της αιθαλομίχλης είναι η χρήση πιστοποιημένων και φιλικών προς το περιβάλλον συσκευών θέρμανσης, ενώ θα πρέπει να υπάρξει διαρκή και αξιόπιστη καλή συντήρηση των καυστήρων σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή. Παράλληλα, η αγορά των ξύλων να γίνεται σύμφωνα με τις προδιαγραφές διακίνησης καυσοξύλων και αποθηκεύονται σε στεγασμένο και στεγνό χώρο. Οταν επικρατούν περιβαντολλογικές συνθήκες χαμηλών θερμοκρασιών και άπνοιας, συστήνεται η αποφυγή χρήσης τζακιού ή ξυλόσομπας ως κύριων μέσων θέρμανσης. Επιπρόσθετα, η τακτική και συχνή συντήρηση του κεντρικού λέβητα αποτελεί ένα από τα πλέον αξιόπιστα μέτρα θέρμανσης της οικίας.
Απαραίτητος ο εμβολιασμός
Εν τω μεταξύ, είναι σημαντικό οι ευπαθείς ομάδες – και όχι μόνον – να κάνουν και εφέτος τα απαραίτητα εμβόλια, αφενός για τη δική τους προστασία και αφετέρου για την προστασία ευάλωτων μελών της οικογένειας ή του στενού περίγυρού τους. Πιο συγκεκριμένα, τα αντιγριπικά εμβόλια περιέχουν στη σύστασή τους στελέχη σύμφωνα με τους ανιχνεύσιμους υπο-ορότυπους του προηγούμενου έτους όπως αυτά ορίζονται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ). Δυστυχώς, η μειωμένη κυκλοφορία των στελεχών της γρίπης την περασμένη χρονιά σε παγκόσμιο επίπεδο ίσως επηρεάσει την ανοσιακή μνήμη του οργανισμού, απέναντι στην εποχική γρίπη, συνθήκες που καθιστούν αδήριτη ανάγκη την εφαρμογή του αντιγριπικού εμβολιασμού όχι μόνο στις ευάλωτες ομάδες πληθυσμού, αλλά και στα άτομα κάθε ηλικίας που συμμετέχουν σε δραστηριότητες συγχρωτισμού.
Πιο αναλυτικά, άτομα με χρόνια αναπνευστικά και καρδιαγγειακά νοσήματα, έγκυες ανεξαρτήτως ηλικίας κύησης, λεχωίδες και θηλάζουσες, άτομα με νοσογόνο παχυσαρκία, κλειστοί πληθυσμοί (προσωπικό και εσωτερικοί σπουδαστές, καταστήματα κράτησης), καθώς και οι εργαζόμενοι σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας, ανήκουν στις εμβολιαστικές ομάδες κατά προτεραιότητα.
Επιπλέον, ο εμβολιασμός κατά του πνευμονιόκκοκου προφυλάσσει από τον στρεπτόκοκκο της πνευμονίας, ο οποίος προκαλεί μεγάλη νοσηρότητα και θνησιμότητα λόγω εμφάνισης σοβαρής μορφής πνευμονίας, μηνιγγίτιδας και σηψαιμίας. Ο πνευμονιόκοκκος μεταδίδεται μέσω των μολυσμένων σταγονιδίων τα οποία μεταφέρονται με τον βήχα, το φτέρνισμα, καθώς και με τη στενή επαφή με άτομο που έχει μολυνθεί. Οι πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις εκδηλώνονται περισσότερο συχνά κατά τη χειμερινή περίοδο λόγω συγχρωτισμού και κλιματικών συνθηκών, αλλά κατά την αρχή της εαρινής περιόδου. Αν και οποιοσδήποτε δύναται να προσβληθεί από την πνευμονιοκοκκική νόσο, τα παιδιά κάτω των 2 ετών, οι ενήλικοι άνω των 65 ετών και τα ανοσοκατεσταλμένα άτομα είναι εκείνοι που κινδυνεύουν περισσότερο. Τα συζευγμένα και τα πολυσακχαριδικά εμβόλια αποτελούν τους δύο τύπους πνευμονιοκοκκικών εμβολίων.
Η κυρία Σταματούλα Τσικρικά είναι πνευμονολόγος στο νοσοκομείο Σωτηρία, πρόεδρος της Ενωσης Πνευμονολόγων Ελλάδας.
