Τιμές στα σούπερ μάρκετ: Μια ανασκόπηση ενός μεταβαλλόμενου τοπίου

Οι τιμές στα σούπερ μάρκετ αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας, επηρεάζοντας τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς, τις καταναλωτικές συνήθειες και την ευρύτερη οικονομία. Οι αλλαγές στις τιμές αυτές αντικατοπτρίζουν έναν συνδυασμό τοπικών και παγκόσμιων παραγόντων, όπως οι διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα, ο πληθωρισμός και οι εποχιακές διακυμάνσεις.

Πριν εξετάσουμε τους κύριους παράγοντες που διαμορφώνουν τις τιμές στα σούπερ μάρκετ, τις επιπτώσεις στους καταναλωτές και τις στρατηγικές που εφαρμόζουν τόσο το λιανεμπόριο όσο και οι καταναλωτές για να προσαρμοστούν, θα επιχειρήσουμε μια συνοπτική ανασκόπηση του λιανεμπορίου των ταχυκίνητων καταναλωτικών προϊόντων (FMCG – Fast-Moving Consumer Goods).

Τόσο το 2022 και το 2023 όσο και το πρώτο 9μηνο του 2024 οι πωλήσεις σε αξία των FMCG προϊόντων στην Ελλάδα ήταν αυξανόμενες 7,5%, 9,3% και 3,1% σε σχέση με τις αντίστοιχες περσινές περιόδους. Για το πρώτο όμως 9μηνο του 2024 υπάρχει μια ειδοποιός διαφορά.

Ενώ για τα έτη 2022 και 2023 η αύξηση των πωλήσεων σε αξία οφειλόταν σε συντριπτικό βαθμό στην αύξηση των τιμών, το 9μηνο του 2024 η αύξηση των πωλήσεων σε αξία οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στην αύξηση των πωληθέντων τεμαχίων, με τη μέση τιμή να σημειώνει οριακή μείωση -0,1%, ενώ σημείωνε άνοδο 6,9% και 6,6% τα δύο προηγούμενα χρόνια. Το γεγονός αυτό αποτελεί σημάδι μιας μεταστροφής σε μια πιο βιώσιμη ανάπτυξη του κλάδου, καθώς αντικατοπτρίζει την αύξηση της πραγματικής ζήτησης και δεν είναι αποτέλεσμα αποκλειστικά πληθωριστικών φαινομένων.

H εφοδιαστική αλυσίδα

Οι τιμές στα σούπερ μάρκετ καθορίζονται από μια σειρά παραγόντων που επηρεάζουν τόσο το κόστος των προϊόντων όσο και τις επιλογές τιμολόγησης των επιχειρήσεων. Τα παγκόσμια γεγονότα, όπως η πανδημία COVID-19 και γεωπολιτικές κρίσεις, έχουν προκαλέσει σημαντικές διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα.

Οι καθυστερήσεις στη μεταφορά προϊόντων, η αύξηση του κόστους πρώτων υλών και οι περιορισμοί στην παραγωγή οδηγούν σε άνοδο των τιμών. Ο πληθωρισμός επηρεάζει άμεσα τις τιμές στα σούπερ μάρκετ, καθώς αυξάνονται τα κόστη μεταφοράς, παραγωγής και εργασίας. Επίσης, οι αλλαγές στις ισοτιμίες των νομισμάτων ενδέχεται να αυξήσουν τις τιμές εισαγόμενων προϊόντων, καθιστώντας τα πιο ακριβά όταν το εθνικό νόμισμα της χώρας προέλευσης ενδυναμώνεται.

Η κλιματική αλλαγή και οι εποχιακές διακυμάνσεις έχουν συχνά επιπτώσεις στις τιμές, με τα φρούτα και τα λαχανικά να αποτελούν παραδείγματα προϊόντων που επηρεάζονται από την εποχικότητα. Ο έντονος ανταγωνισμός μεταξύ μεγάλων αλυσίδων σούπερ μάρκετ οδηγεί επίσης σε προσφορές και εκπτώσεις τιμών, προκειμένου να προσελκύσουν πελάτες. Ωστόσο, οι μικρότερες ή εξειδικευμένες επιχειρήσεις δυσκολεύονται να διατηρήσουν χαμηλές τιμές, ιδιαίτερα όταν προσφέρουν προϊόντα υψηλής ποιότητας ή ηθικής προέλευσης.

Η διακύμανση των τιμών στα σούπερ μάρκετ έχει άμεσες συνέπειες για τους καταναλωτές, ιδιαίτερα για τα νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα. Οι αυξήσεις στις τιμές των βασικών αγαθών, όπως το ψωμί, το γάλα και τα αυγά, πλήττουν περισσότερο τα νοικοκυριά που ξοδεύουν μεγάλο μέρος του εισοδήματός τους σε τρόφιμα συμπιέζοντας τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς.

Αυτό συχνά έχει ως αποτέλεσμα να συμβαίνουν διαρθρωτικές αλλαγές στις καταναλωτικές συνήθειες. Πολλοί καταναλωτές στρέφονται σε οικονομικότερες επιλογές, όπως τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας και να προτιμούν να αγοράζουν σε προσφορές ή να επισκέπτονται εκπτωτικά σούπερ μάρκετ.

Τα «μικρά» καταστήματα

Χαρακτηριστικό παράδειγμα μεταστροφής της καταναλωτικής συμπεριφοράς είναι και ο τύπος καταστημάτων του λιανεμπορίου που ο καταναλωτής επιλέγει για τις αγορές του. Το πρώτο 9μηνο του 2024, την κούρσα της αύξησης των πωλήσεων σε αξία οδήγησαν τα «μικρά» καταστήματα με χώρο πώλησης έως 400 m² με αύξηση 5,8%, τα οποία προσφέρουν συνήθως την ευκολία της εγγύτητας στο σπίτι ή τον χώρο εργασίας, και ο καταναλωτής τα επισκέπτεται συχνότερα και πραγματοποιεί μικρά αγοραστικά ταξίδια.

Αύξηση της αξίας των πωλήσεων 3,9% παρατηρείται και στις «υπεραγορές», τα καταστήματα άνω των 2.500 m², καθώς εκεί ο καταναλωτής συναντά μεγαλύτερη προσφερόμενη ποικιλία στο ράφι και κατά συνέπεια μεγαλύτερο εύρος προσφορών. Ενδιαφέρον τέλος παρουσιάζει, παρά τις αυξήσεις στις τιμές, η συνεχώς αναπτυσσόμενη τάση των καταναλωτών να υποστηρίζουν βιώσιμα προϊόντα, όπως τα βιολογικά, τα ηθικά παραγόμενα είδη και τα προϊόντα δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου (Fair Trade), δείχνοντας αυξημένη ευαισθησία σε περιβαλλοντικά και κοινωνικά ζητήματα.

Τα σούπερ μάρκετ με τη σειρά τους εφαρμόζουν διάφορες στρατηγικές για να παραμείνουν ανταγωνιστικά και να αντιμετωπίσουν το αυξανόμενο κόστος. Με τη χρήση τεχνολογίας, οι αλυσίδες μπορούν να προσαρμόζουν τις τιμές σε πραγματικό χρόνο, ανάλογα με τη ζήτηση και τη διαθεσιμότητα προϊόντων. Ενισχύουν την ποικιλία τους με προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας προσφέροντας στους καταναλωτές οικονομικές επιλογές, ενώ παράλληλα αυξάνουν τα περιθώρια κέρδους των επιχειρήσεων. Προγράμματα επιβράβευσης, εκπτώσεις και προσφορές βοηθούν τα σούπερ μάρκετ να διατηρούν πελάτες, ακόμα κι αν οι τιμές σε ορισμένα είδη αυξάνονται.

Οι τιμές στα σούπερ μάρκετ επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες και παρόλο που οι αυξήσεις προκαλούν δυσκολίες, υπάρχουν τρόποι για τους καταναλωτές να προσαρμοστούν. Ενημερωμένες επιλογές και αγορές με στρατηγική μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση του οικογενειακού προϋπολογισμού, ενώ οι επιχειρήσεις καλούνται να προσφέρουν λύσεις που να εξισορροπούν ποιότητα και προσιτές τιμές.

Ο Κωνσταντίνος Μπακούλας είναι Αντιπροέδρος Λειτουργιών, Λύσεων και Καινοτομίας της Circana