Η επιβολή δασμών και η πιθανότητα γενίκευσης των εμπορικών πολέμων, παρά το γεγονός πως χρησιμοποιούνται από τον «Tariff Man», όπως αποκαλείται ο Ντόναλντ Τραμπ, και ως διαπραγματευτικά χαρτιά, θα μπορούσαν να επηρεάσουν τόσο την ελληνική οικονομία όσο και το ελληνικό επιχειρείν, αν και μετά τη 10ετή κρίση και τη χρεοκοπία οι ελληνικές επιχειρήσεις που επιβίωσαν, κερδίζοντας μερίδια αγοράς και ενισχύοντας τους ισολογισμούς τους, ως «οι νικητές της επόμενης μέρας», έχοντας δοκιμαστεί σε πολύ δύσκολες συνθήκες, αναμένεται να ξεπεράσουν και τη νέα στενωπό.
Μικρή η έκθεση
Παρότι η άμεση έκθεση της ελληνικής οικονομίας στην αμερικανική αγορά (4,8% των συνολικών εξαγωγών) είναι σχετικά μικρή, αφού το 57% των ελληνικών εξαγωγών κατευθύνεται στην ΕΕ, το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης και οι οικονομολόγοι δεν αμφιβάλλουν ότι θα υποστεί κάποιο πλήγμα σε περίπτωση επέκτασης των μέτρων Τραμπ στην ευρωπαϊκή αγορά. Οι ελληνικές εξαγωγές στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι θα διαμορφωθούν το 2024 στο 1% του ΑΕΠ ή περίπου 2,4 δισ. ευρώ, ενώ στην ΕΕ-27 οι εξαγωγές στις ΗΠΑ αντιστοιχούν στο 20% του συνόλου των εξαγωγών.
Την περίοδο Ιανουαρίου-Νοεμβρίου 2024 οι ελληνικές εξαγωγές ήταν 2,194 δισ. ευρώ, που αντιστοιχεί στο 4,8% των εξαγωγών εμπορευμάτων της χώρας μας, έναντι 1,5 δισ. ευρώ των αντίστοιχων εισαγωγών, που παραπέμπει σε ένα πλεόνασμα που ξεπερνάει τα 600 εκατ. ευρώ.
Αναφορικά με την κλαδική δομή των ελληνικών εμπορευματικών εξαγωγών προς τις ΗΠΑ, τη μεγαλύτερη συνεισφορά έχουν οι κλάδοι τροφίμων (κυρίως λαχανικά και φρούτα), ορυκτών καυσίμων (πετρελαιοειδών) και βιομηχανικών προϊόντων (κυρίως κατασκευαστικών υλικών και μετάλλων), ενώ τα «επίμαχα» προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, τα διαρκή καταναλωτικά αγαθά και τα φάρμακα διαδραματίζουν πιο περιορισμένο ρόλο, με την Ελλάδα να εμφανίζει διμερές έλλειμμα με τις ΗΠΑ στις εν λόγω κατηγορίες.
Η εξωτερική ζήτηση ελληνικών αγαθών και υπηρεσιών θα μειωθεί, καθώς συναρτάται άμεσα από τον ρυθμό ανάπτυξης των εμπορικών της εταίρων στην Ευρώπη που είναι ευάλωτος σε έναν γενικευμένο εμπορικό πόλεμο.
Ο προορισμός
Οι ΗΠΑ ξεχωρίζουν πάντως ως ολοένα σημαντικότερος προορισμός για τα ελληνικά προϊόντα την τελευταία τριετία, με μέση ετήσια αύξηση 7% (υπερτριπλάσια από την αντίστοιχη επίδοση των λοιπών αγορών, της τάξης του 2%), με τη δυναμική αυτή να κινδυνεύει από την υιοθέτηση επιθετικών εμπορικών πολιτικών στις ΗΠΑ.
Η επαναφορά της παραγωγής ελαιολάδου εφέτος στα επίπεδα του 2023 (290.000 τόνοι, έναντι 175.000 το 2024 και 345.000 το 2023) αναμένεται πάντως να ενισχύσει με μία ποσοστιαία μονάδα τις εξαγωγές του 2025 (αναπληρώνοντας την αντίστοιχη απώλεια του 2024).
Οι ΗΠΑ είναι σήμερα η 5η πιο σημαντική αγορά για τις ελληνικές εξαγωγικές επιχειρήσεις, καθώς κορυφαίες εταιρείες όπως η Metlen, η Τιτάν (Titan America), ο όμιλος Viohalco με αρκετές θυγατρικές όπως η Cenergy, η Flexopack, η ΦΑΓΕ, η ΜΕΒΓΑΛ, η Sunlight, η Intralot, η Megas Yeeros Blueground, η Κρι Κρι, η Μέλισσα Κίκιζας κ.ά. έχουν παρουσία στην αμερικανική αγορά, ενώ ορισμένες ενισχύουν και την παραγωγική τους βάση.
Η επιβολή δασμών (και σε όλες τις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου) στα προϊόντα που εισάγει η Αμερική από τις χώρες της ΕΕ και κατ’ επέκταση και από τη χώρα μας θα καταστήσει τα προϊόντα αυτά πιο ακριβά στην αμερικανική αγορά σε όλες τις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου στις ΗΠΑ, πέρα από τους υφιστάμενους δασμούς.
Μεταβλητότητα
Συνεπώς τα ελληνικά προϊόντα θα είναι λιγότερα ανταγωνιστικά από ομοειδή που θα εισάγει η Αμερική από κάποια άλλη χώρα. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να επηρεαστούν οι ελληνικές εξαγωγές σε τρόφιμα, όπως είναι για παράδειγμα το ελαιόλαδο, τα φρούτα και τα γαλακτοκομικά. Η μείωση όμως των εξαγωγών θα έχει επιπτώσεις στις ελληνικές επιχειρήσεις, οι αντοχές των οποίων θα διαμορφώσουν την τιμολογιακή τους πολιτική. Οι ελληνικές επιχειρήσεις όμως έχουν μάθει να επιβιώνουν κάτω από αντίξοες συνθήκες όλα αυτά τα χρόνια και χωρίς πανικό, σε ένα ενδεχόμενο επιβολής δασμών στα ελληνικά προϊόντα από την αμερικανική κυβέρνηση, θα φροντίσουν να βρουν διέξοδο με σύμμαχο την ποιότητα σε άλλες αγορές, λένε στελέχη της αγοράς.
Οι άμεσες επιδράσεις στο ελληνικό εξαγωγικό εμπόριο αναμένεται να είναι περιορισμένες, αφενός λόγω του σχετικά μικρού μεριδίου και αφετέρου λόγω της δομής των εξαγωγών που αφορούν κυρίως βασικά αγαθά, πρώτες ύλες και προϊόντα χαμηλού βαθμού μεταποίησης. Πιο σημαντικές θα μπορούσαν να είναι οι έμμεσες επιδράσεις, καθώς κορυφαίοι εμπορικοί μας εταίροι, όπως η Ιταλία και η Γερμανία, έχουν σημαντική εξαγωγική δραστηριότητα προς τις ΗΠΑ, με αξιόλογα εμπορικά πλεονάσματα, και είναι πιο ευάλωτοι υπό ένα σενάριο σημαντικής οριζόντιας αύξησης των δασμών.
Επιδράσεις
Η οριζόντια αύξηση των δασμών κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες σε όλα τα εξαγόμενα μη ενεργειακά προϊόντα από την ΕΕ προς τις ΗΠΑ θα μείωνε τις συνολικές ελληνικές εξαγωγές κατά περίπου 1,7% και το ΑΕΠ έως και 0,4% σε σταθερές τιμές τη διετία 2025-26, κυρίως λόγω έμμεσων επιδράσεων από τη σωρευτική αποδυνάμωση του ΑΕΠ στην ΕΕ (-0,8% σωρευτικά, χαμηλότερα από την αρχική εκτίμηση για την ίδια περίοδο), εκτίμησε η Εθνική Τράπεζα.
Παρά τις αντιξοότητες στο διεθνές περιβάλλον οι ελληνικές εξαγωγές «έκλεισαν» πάντως στα 49,9 δισ. ευρώ το 2024 και κατέγραψαν την τρίτη καλύτερη επίδοσή τους μετά από εκείνη του 2022. Η ανθεκτικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων ήταν εμφανής, καθώς προσαρμόστηκαν στις νέες συνθήκες και διατήρησαν τη δυναμική τους στις διεθνείς αγορές. Η αύξηση του εμπορικού ελλείμματος κατά 2,5 δισ. ευρώ αποτελεί ένδειξη της διεύρυνσης του εμπορικού ισοζυγίου, γεγονός που αντανακλά τη συνολική δυναμική της ζήτησης στην οικονομία.
Ο τουρισμός
Πλεονέκτημα για την ελληνική οικονομία αποτελεί ο σημαντικός ρόλος του τουρισμού που δεν επηρεάζεται άμεσα από τα μέτρα, ενώ εμφανίζει χαμηλή ευαισθησία στις διεθνείς οικονομικές διακυμάνσεις τα τελευταία χρόνια αλλά παραμένει ευάλωτος σε άλλα εξωγενή shocks (λ.χ. κλιματικοί παράγοντες, φυσικές καταστροφές).
Η ισχυροποίηση του δολαρίου ενισχύει την ανταγωνιστικότητα κόστους των ελληνικών εξαγωγών, αλλά η θετική επίδραση αντισταθμίζεται σε μεγάλο βαθμό από το υψηλό ποσοστό των, τιμολογούμενων σε δολάριο, ελληνικών εισαγωγών. Στο ενεργειακό πεδίο, η αναμενόμενη ενίσχυση της εξορυκτικής δραστηριότητας στις ΗΠΑ εκτιμάται ότι θα συντείνει σε χαμηλότερες τιμές καυσίμων.
Η Ελλάδα θα επωφεληθεί μεσοπρόθεσμα από ενδεχόμενη μείωση των διεθνών τιμών πετρελαίου και φυσικού αερίου – λόγω της σχετικά υψηλής χρήσης τους στις μεταφορές, στη θέρμανση και στην ηλεκτροπαραγωγή. Συνολικά, σύμφωνα με εκτιμήσεις των οικονομολόγων, κάθε οριζόντια αύξηση των δασμών κατά 10 π.μ. για την ΕΕ ή/και εφαρμογής ισοδύναμων μέτρων με στόχο τη συρρίκνωση των εμπορικών πλεονασμάτων της ΕΕ, έχει σωρευτική αρνητική επίδραση 0,4% στο ΑΕΠ της Ελλάδας.
Οι μειώσεις επιτοκίων και οι εμπορικές συγκρούσεις
Οι ελληνικές επιχειρήσεις θα μπορούσαν να επηρεαστούν και από το γεγονός πως την ώρα που κεντρικές τράπεζες μείωναν τα επιτόκια για να στηρίξουν την ανάπτυξη οι δασμοί Τραμπ αυξάνουν τη μεταβλητότητα στις αγορές και τον πληθωριστικό κίνδυνο στις ΗΠΑ, με τη Fed να εκτιμάται πλέον πως έχει μικρές πιθανότητες για δύο μειώσεις επιτοκίων το 2025, κάτι που μπορεί να αποτελέσει τροχοπέδη για τα όποια επενδυτικά τους προγράμματα.
Αν και 6 στις 10 ελληνικές επιχειρήσεις, σύμφωνα π.χ. με έρευνα της Grant Thornton, είναι αισιόδοξες όσον αφορά την πορεία των εσόδων και των κερδών τους τους επόμενους 12 μήνες, μόνο 4 στις 10 επιχειρήσεις αναμένεται να αυξήσουν τις επενδύσεις τους για μηχανολογικό εξοπλισμό και μόλις 3 στις 10 για κτίρια και γη. Οι εμπορικές συγκρούσεις επηρεάζουν εξάλλου τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες με πολλές καραμπόλες στο εμπόριο και τη ναυτιλία, καθότι με ελληνόκτητα πλοία μεταφέρεται το 85% των αγαθών που εισάγονται στην ΕΕ, τα διυλιστήρια, αλλά και το λιμάνι του Πειραιά, λόγω της επένδυσης από την κινεζική COSCO, την ώρα που ο Παναμάς δεν ανανέωσε το μνημόνιο κατανόησης με την Κίνα για τη Διώρυγα.
