«Φροντίστε τους εργαζομένους σας και αυτοί θα φροντίσουν την επιχείρησή σας. Είναι τόσο απλό. Οι υγιείς και ευτυχισμένοι υπάλληλοι είναι το μεγαλύτερο πλεονέκτημά σας και η ευημερία τους επηρεάζει άμεσα την προδραστικότητα και την απόδοσή τους», Richard Branson, ιδρυτής της Virgin Group.
«Περιμένω να εργάζεστε 80 ώρες την εβδομάδα. Αν αγαπάτε αυτό που κάνετε, δεν είναι δουλειά», Elon Musk.
Φανταστείτε ότι είστε ηγέτης. Θα προτιμούσατε να είστε σαν τον Branson ή σαν τον Musk; Αν είστε σαν τον Musk, πιθανότατα έχετε λιγότερη δουλειά, καθώς το μόνο που χρειάζεστε είναι να περιμένετε από τους εργαζομένους σας να εργάζονται διπλές βάρδιες επειδή αγαπούν τη δουλειά τους. Αν είστε σαν τον Branson, δεν πρέπει μόνο να φροντίζετε την επιχείρησή σας αλλά και τους εργαζομένους σας, υπονοώντας ότι έχετε διπλή δουλειά. Τώρα ας πάμε στην άλλη πλευρά. Αν είστε υπάλληλος, ποιον ηγέτη θα προτιμούσατε; Υποθέτω ότι οι περισσότεροι από εσάς θα λέγατε τον Branson.
Αυτές οι δύο φράσεις καθιστούν σαφές πόσο σημαντικές είναι οι συμπεριφορές των ηγετών για τους εργαζομένους. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, παρατηρήσαμε διάφορους τύπους λαϊκιστών ηγετών που προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν την κρίση απευθυνόμενοι στα συναισθήματα των ανθρώπων (κυρίως φόβο και θυμό) για να προβάλλουν τον εαυτό τους, μέσω ανίκανης ηγεσίας, άρνησης ηγεσίας, πανικού ηγεσίας και αυταρχικής ηγεσίας.
Γιατί είναι τόσο σημαντική η ηγεσία για την ευημερία και την απόδοση των εργαζομένων και ποια ηγεσία είναι πιο αποτελεσματική; Οι στρατηγικές ηγεσίας είναι απαραίτητες για την κατανομή και τον συντονισμό των πόρων, ειδικά κατά τη διάρκεια κρίσεων. Η πανδημία ανέδειξε τον κρίσιμο ρόλο των ηγετών στη διαχείριση κρίσεων, καθώς είναι υπεύθυνοι για την κατανόηση, τη λήψη αποφάσεων και την επικοινωνία με τους εργαζομένους για τη μείωση της αβεβαιότητας και την ενίσχυση των προσπαθειών διαχείρισης της κρίσης. Αυτό αφορά όλους τους τύπους κρίσεων, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών, των απολύσεων, των συγχωνεύσεων, των αναδιοργανώσεων κ.λπ., που συμβαίνουν συχνά στις οργανισμούς.
Εργασιακές Απαιτήσεις – Πόροι
Η θεωρία των Εργασιακών Απαιτήσεων – Πόρων προτείνει ότι η ευημερία των εργαζομένων είναι το αποτέλεσμα δύο παραγόντων: των απαιτήσεων της εργασίας και των πόρων της εργασίας. Οι υψηλές εργασιακές απαιτήσεις, όπως ο φόρτος εργασίας, οι δυσμενείς ώρες εργασίας, οι συναισθηματικές απαιτήσεις, η εργασία με προθεσμίες και οι φυσικές απαιτήσεις, απαιτούν προσπάθεια και επομένως μπορούν να οδηγήσουν σε εξάντληση ενέργειας.
Οι εργασιακοί πόροι βοηθούν τους εργαζομένους να εκπληρώσουν τις απαιτήσεις της εργασίας τους, να μειώσουν τον επιζήμιο αντίκτυπο των απαιτήσεων και να αναπτυχθούν. Παραδείγματα είναι οι ανταμοιβές, οι ευκαιρίες καριέρας, η κοινωνική υποστήριξη, η σαφήνεια ρόλου, η καθοδήγηση, η αναγνώριση, η εποικοδομητική ανατροφοδότηση και η δίκαιη μεταχείριση.
Αποτελεσματικοί ηγέτες διαχειρίζονται τις εργασιακές απαιτήσεις για να αποτρέψουν την υπερβολική επιβάρυνση, διασφαλίζοντας ότι οι εργαζόμενοι παραμένουν υγιείς και ασφαλείς. Ο Elon Musk θέτει υψηλές εργασιακές απαιτήσεις αναμένοντας από τους εργαζομένους του να εργάζονται πολλές ώρες. Επιπλέον, οι αποτελεσματικοί ηγέτες αναγνωρίζουν ποιοι υλικοί (π.χ., εργαλεία υποστήριξης) και ψυχοκοινωνικοί (π.χ., καθοδήγηση) πόροι είναι απαραίτητοι για τα εργαζόμενα άτομα και διασφαλίζουν ότι αυτοί είναι επαρκώς παρόντες. Οι ηγέτες που παρέχουν πόρους όπως πληροφορίες, σαφήνεια και κατεύθυνση μπορούν να παρακινήσουν άτομα και ομάδες να συμβάλουν στην απόδοση του οργανισμού. Γιατί θα το κάνατε αυτό ως ηγέτης;
Ηγετικές συμπεριφορές
Οι πιο γνωστές ηγετικές συμπεριφορές είναι η μετασχηματιστική και η συναλλακτική ηγεσία. H μετασχηματιστική ηγεσία χαρακτηρίζεται από την ικανότητα να εμπνέει και να παρακινεί τους εργαζομένους, δημιουργώντας ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης και συνεργασίας. Τέτοιοι ηγέτες βοηθούν τους εργαζομένους να συνδεθούν με τα εργασιακά τους καθήκοντα, επιδιώκοντας την επίτευξη στόχων που σχετίζονται με τα καθήκοντα. Παρέχοντας διάφορους εργασιακούς πόρους στους εργαζομένους, αυτοί οι ηγέτες βοηθούν τους εργαζομένους να είναι πιο αφοσιωμένοι στη δουλειά τους και να αποδίδουν καλύτερα. Αντίθετα, η συναλλακτική ηγεσία βασίζεται σε ένα σύστημα ανταμοιβών και τιμωριών, θέτει σαφείς προσδοκίες και παρέχει συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές για τα καθήκοντα. Δεδομένου ότι οι συναλλακτικοί ηγέτες επικεντρώνονται στην τήρηση των καθιερωμένων διαδικασιών και στην επίτευξη συγκεκριμένων στόχων, θέτουν σαφείς και υψηλές απαιτήσεις στους εργαζομένους, οι οποίες μπορεί να τους εξαντλήσουν και να περιορίσουν τις ευκαιρίες για καινοτομία και δημιουργικότητα.
Σήμερα, οι οργανισμοί αναμένουν από τους εργαζομένους όχι μόνο να αγκαλιάζουν την καινοτομία αλλά και να προτείνουν καινοτόμες λύσεις στη δουλειά τους. Οι περιγραφές εργασίας έχουν γίνει λιγότερο συγκεκριμένες και το ανθρώπινο δυναμικό πιο ποικιλόμορφο (περισσότερες γυναίκες, μετανάστες κ.λπ.).
Ένα τέτοιο πλαίσιο απαιτεί ηγέτες που μπορούν να (1) δημιουργήσουν ένα ασφαλές περιβάλλον που καλωσορίζει τη διαφορετικότητα και (2) ενθαρρύνει τους εργαζομένους να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να κάνουν ουσιαστικές αλλαγές στη δουλειά τους. Οι πρώτοι είναι οι συμπεριληπτικοί ηγέτες που αντιπροσωπεύουν ένα στυλ ηγεσίας που επικεντρώνεται στην καλλιέργεια του αισθήματος «ανήκειν» και της μοναδικότητας μεταξύ των εργαζομένων. Οι δεύτεροι είναι οι ενδυναμωτικοί ηγέτες που προάγουν το αίσθημα νοήματος μεταξύ των εργαζομένων τους μέσω της διαβούλευσης, της ανάθεσης, της ενδυνάμωσης και της ενημέρωσης. Και οι δύο ηγέτες έχουν ωστόσο κάτι κοινό. Εκτιμούν τους εργαζομένους τους, κάτι που είναι πιο σύμφωνο με την προσέγγιση του Branson και παρέχουν επαρκείς εργασιακούς πόρους για τις εργασιακές απαιτήσεις, κάνοντάς τους πιο πρόθυμους και ικανούς να λειτουργούν αποτελεσματικά.
Δεδομένου ότι είναι δύσκολο για έναν ηγέτη να γνωρίζει τι χρειάζεται κάθε εργαζόμενος για να διαπρέψει στη δουλειά του, το να ακολουθεί το παράδειγμα της συμπεριληπτικής και της ενδυναμωτικής ηγεσίας κάνει τη δουλειά του ευκολότερη, επειδή οι εργαζόμενοι αισθάνονται την ελευθερία να εκφράζονται και να προσαρμόζουν τα καθήκοντά τους. Τέτοιοι ηγέτες θα είναι σε θέση να διατηρήσουν ταλαντούχους εργαζομένους από μειονοτικές ομάδες.
Οι γυναίκες συχνά αισθάνονται αποκλεισμένες από το δίκτυο των ανδρικών οργανισμών, ιδιαίτερα όταν έχουν μια ηγετική θέση που είναι άτυπη για μια γυναίκα. Οι συμπεριληπτικοί και ενδυναμωτικοί ηγέτες μπορούν να βοηθήσουν τέτοιες ομάδες εργαζομένων να είναι αυθεντικοί, να καλωσορίζονται, να συνεισφέρουν και να αναλαμβάνουν την ευθύνη της δουλειάς τους. Αυτό που επίσης κάνει τη δουλειά των ηγετών ευκολότερη είναι να συνειδητοποιήσουν ότι οι εργαζόμενοι τους αντιλαμβάνονται ως πρότυπα, δηλαδή δείχνοντας συμπεριφορές που είναι αποδεκτές και καλοδεχούμενες στον οργανισμό και που συμβάλλουν στην απόδοση του οργανισμού.
Οι αποτελεσματικοί ηγέτες
Συμπερασματικά, οι ηγετικές συμπεριφορές έχουν βαθιά επίδραση στην ευημερία των εργαζομένων, στη διαμόρφωση των συνθηκών εργασίας και στη συμπερίληψη. Αποτελεσματικοί ηγέτες παρέχουν βασικούς πόρους, διαχειρίσιμες εργασιακές απαιτήσεις και δημιουργούν ένα εργασιακό περιβάλλον που καλλιεργεί ένα αίσθημα του ανήκειν και της μοναδικότητας.
Υιοθετώντας συμπεριληπτικές και ενδυναμωτικές ηγετικές συμπεριφορές, οι ηγέτες μπορούν να ενισχύσουν την αφοσίωση, την απόδοση και τη συνολική ευημερία των εργαζομένων, συμβάλλοντας στην επιτυχία του οργανισμού.
Η κυρία Ευαγγελία Δεμερούτη είναι Καθηγήτρια Eindhoven University of Technology, The Netherlands και Προέδρος του European Association of Work and Organizational Psychology.
