Στις αρχές του 2024, το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών οργάνωσε μια ημερίδα για τα Οικονομικά της Δικτατορίας 1967-1974, καθώς φέτος συμπληρώνεται μισός αιώνας από την πτώση της, ανοίγοντας έτσι την εποχή της Μεταπολίτευσης. Η ιδέα ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2023, όταν στην αντίστοιχη 50ή επέτειο από την εξέγερση του Πολυτεχνείου σκεφθήκαμε ότι θα ήταν σωστό να γίνουν και μερικές εκδηλώσεις όχι μόνο για το Πολυτεχνείο καθαυτό αλλά και για μια σειρά από σοβαρές και κρίσιμες πτυχές της Δικτατορίας, οι οποίες επηρέασαν καθοριστικά, και φυσικά ως επί το πλείστον επαχθώς και αρνητικά, την πορεία της χώρας από την εποχή εκείνη μέχρι σήμερα.
Στο σημείο αυτό ξεπρόβαλε και η ανάγκη να διερευνήσουμε την οικονομική πολιτική την οποία ακολούθησε και τις συνέπειες τις οποίες αυτή είχε στις μετέπειτα εξελίξεις. Και αυτό διότι, ενώ υπάρχει μια γενικότερη συναίνεση τόσο για την πολιτική καταπίεση την οποία άσκησε η Δικτατορία όσο και για την εθνική προδοσία την οποία διέπραξε στην Κύπρο, φαίνεται ότι συνεχίζεται μια διχογνωμία, η επιβίωση ενός μύθου, ότι ναι μεν έκανε το ένα κακό και το άλλο κακό αλλά στην οικονομία καλά τα πήγαινε, ο κόσμος έτρωγε ψωμί, είχε σταθερές δουλειές και ούτω καθεξής. Ο μύθος αυτός κρύβεται πίσω από ένα ψαθυρό κατασκεύασμα, το οποίο εύκολα μπορεί να καταπέσει με τα πραγματικά στοιχεία και τις επιστημονικές αναλύσεις, όπως αυτές που παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια της ημερίδας.
Ημερίδα για την οικονομική πολιτική την οποία ακολούθησε και τις συνέπειες τις οποίες αυτή είχε στις μετέπειτα εξελίξεις
Στο σημερινό αφιέρωμα σταχυολογούμε μερικές αντιπροσωπευτικές προσεγγίσεις, οι οποίες τονίζουν ότι η Δικτατορία όχι μόνο δεν κατάφερε να επιτελέσει το «θαύμα» το οποίο διαφήμιζε με τον προπαγανδιστικό της μηχανισμό, αλλά – απεναντίας – κληροδότησε μια οικονομία στο χείλος της ύφεσης και του υπερπληθωρισμού, με οξυμμένες ανισότητες, χωρίς σύγχρονες υποδομές, χωρίς βιομηχανική πολιτική και με μία προβληματική χρηματοπιστωτική επέκταση σε φιλικές της επιχειρήσεις που κατέρρευσαν σωρηδόν λίγα χρόνια μετά. Το μόνο που (δυστυχώς) έμεινε όρθιο ήταν μία στρεβλή οικοδομική μεγέθυνση που έγινε χωρίς κανέναν πολεοδομικό σχεδιασμό και προκάλεσε μεγάλες καταστροφές στο περιβάλλον – φυσικό, αστικό και τουριστικό.
Ταυτόχρονα, η Δικτατορία είχε αποκόψει τη χώρα από την πορεία της ευρωπαϊκής ένταξης και την είχε προσδέσει στις οικονομικές επιλογές των ΗΠΑ και μάλιστα σε μια περίοδο που αυτές κλυδωνίζονταν από την πετρελαϊκή κρίση και την αστάθεια του δολαρίου μετά το 1971. Στέρησε έτσι τη χώρα από μία δεκαετία στήριξης και συμμετοχής της ελληνικής οικονομίας στους θεσμούς συνεργασίας, ανάπτυξης και οικοδόμησης του κοινωνικού κράτους που κυριαρχούσαν τότε στη Δυτική Ευρώπη, στην κορύφωση της λεγόμενης «χρυσής τριακονταετίας» μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Όταν η Ελλάδα «μπήκε» επιτέλους στην ευρωπαϊκή οικογένεια το 1981, η οικονομία της έπρεπε να προσαρμοστεί πλέον με μεγάλες δυσκολίες, καθώς οι περισσότερες χώρες είχαν βυθιστεί και αυτές στον στασιμοπληθωρισμό, οι βιομηχανίες τους δεν ήταν πια ανταγωνιστικές και η κοινωνική τους πολιτική υφίστατο μεγάλες περικοπές.
Από τα κείμενα που παρουσιάστηκαν στην ημερίδα, σταχυολογούμε ορισμένες καίριες αναλύσεις για τα Οικονομικά της Δικτατορίας και τις διαχρονικές συνέπειες που είχαν. Προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα ότι χωρίς ελευθερία η ευημερία μιας χώρας, ακόμα και αν επιτευχθεί για κάποιο διάστημα, αργά ή γρήγορα θα χάσει και την πρόσκαιρη αίγλη της και τη δυναμική της – αλλά κυρίως θα καταρρεύσει από την έλλειψη δικαιοσύνης.
Ο κύριος Νίκος Χριστοδουλάκης είναι Ομότιμος Καθηγητής ΟΠΑ και επιμελήθηκε το αφιέρωμα.
